Gecekondu bölgesinde yaşayan kadınların aile planlaması konusunda bilgi, tutum ve davranışlarının saptanması

Abstract

Dünyada özellikle gelişmekte olan ülkelerde hızlı bir kentleşme süreciyaşanmaktadır. Türkiye'de de 1950-2000 yılları arasında hızlı bir kentleşmesüreci yaşanmış olup, bu dönemde kentlerde yaşayan nüfus oranı %18.8'den%59.2'ye yükselmiştir. Kentleşmenin ailelerin doğurganlık tercihlerinde vedoğurganlık düzeyinde azalmaya neden olduğu bildirilmektedir. Bu konudayapılan çalışmalar gecekondu bölgelerinde yaşayan kadınların aile planlamasıile ilgili sağlık hizmetlerine ulaşmalarında sorun olduğunu göstermektedir. Buçalışma kentleşmenin doğurganlık üzerindeki etkisini değerlendirmek üzereplanlanmıştır. Çalışma kapsamında ayrıca gecekondu bölgesinde yaşayankadınların aile planlaması hizmet kullanımı ve bununla ilişkili faktörlerintanımlanması da amaçlanmıştır.Araştırmanın evrenini Manisa Kent Merkezindeki iki gecekondu bölgesindeyaşayan evli kadınlar ve kız kardeşleri oluşturmaktadır. Gecekondu bölgesindeyaşayan evli kadınları temsil eden random seçilmiş 498 kadından 473'ü (%94.9)ile görüşülmüştür. Son 3 yıl içindeki doğum öyküsü, doğurganlık tercihleri veaile planlaması yöntem kullanımı ve düşüklerle ilgili bilgiler gecekondubölgesinde yaşayan kadınlarla yüz yüze görüşme tekniği ile toplanmıştır. Kızkardeşlerin doğurganlık tercihleri ve doğurganlık düzeyleri konusundaki bilgilerde gecekondu kadınları ile görüşerek toplanmıştır. Verilerindeğerlendirilmesinde toplam doğurganlık hızı, tamamlanmış doğurganlık hızı,toplam istenen doğurganlık hızı ve istene doğurganlığa ulaşma açığıhesaplanmıştır.Veriler SPSS 10.0 istatistik paket programında değerlendirilmiştir.Analizlerde , ? testi (ki-kare), tek yönlü varyans analizi, (post hoc test olarakTukey's HSD testi kullanılmıştır), tahmini rölatif riskler (OR) (% 95 GA)hesaplanmıştır. Karıştırıcı faktörlerin kontrolü amacıyla logistik regresyonmodeli ve multiple regresyon modeli kullanılmıştır.Gecekondu bölgesinde yaşayan kadınların toplam doğurganlık hızları vetoplam istenen doğurganlık hızları, kız kardeşlerinin verilerine göre daha düşükolarak saptanmıştır. Doğu ve Güney Doğu Anadolu bölgesinde ve kırsalyerleşim yerlerinde yaşayan kız kardeşlerin doğurganlık hızları diğerkadınlardan yüksektir. Canlı doğum sayısı ile ilgili yapılan çoklu analizler hemDoğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaşamanın hem de kırsal yerleşimyerlerinde yaşamanın doğurganlık üzerinde etkili faktörler olduğunugöstermektedir. Gecekondu bölgesinde yaşayan kadınların %75.4'ü herhangibir aile planlaması yöntemi kullanıyorken, yalnızca %54.4'ünün etkin bir aileplanlaması yöntemi kullandığı saptanmıştır. Geçmişte herhangi bir modern aileplanlaması yöntemi kullanımı %79.5 olarak saptanmıştır. Yaş, yaşayan çocuksayısı ve eşin eğitim düzeyi gerek herhangi bir aile planlaması yöntemikullanımı gerekse etkin bir aile planlaması yöntemi kullanımı açısından etkilifaktörler olarak saptanmıştır.Araştırmanın sonuçları kentleşmenin doğurganlığı azaltma konusunda etkiliolduğunu düşündürmektedir. Gecekondu bölgelerinde yaşayan kadınlarayönelik sunulan aile planlaması hizmetlerinin kalitesinin arttırılmasıgerekmektedir.Anahtar kelimeler: Göç, Gecekondu, Doğurganlık, Aile Planlaması

A very rapid rural-urban migration has been occurred in developing countriesin the world. Urban population also increased from 18.8 to 59.2% of the totalbetween 1950-2000 in Turkey. It is suggested that urbanisation decreased thefertility levels and the fertility preferences of the families. The studies alsoshowed unaccesibility of family planning services is higher in periurban areascompared to urban parts of the cities. This study was conducted to evaluate theeffect of urbanisation on fertility. It is also aimed to obtain family planning useand determinants of the women in a periurban area.The married women who live in two periurban (gecekondu) areas in Manisaand their married sisters are composed of the study population. 473 (94.9 %) ofthe random selected of the married women in gecekondu areas (n=498) wereinterviewed. The data were collected from the women by face-to-faceinterviews. The lengthy, detailed questionnaire covered birth history for theprevious 3 years, fertility preferences, use of contraceptive methods andabortion. The data related sisters? (n=622) fertility preferences and fertility levelswere also collected interviewing gecekondu women using a seperate (sister)questionaire. We calculated the total fertility rate (TFR), the completed fertilityrate, the total wanted fertility rate (TWFR), % reduction of TFR implied by theplanning of unwanted and mistimed births.Data were analysed using SPSS 10.0 for Windows®. In addition to the welldefinedhealth indices, ?2 test, ANOVA tests (Tukey?s HSD was used as a posthoc test) and crude odds ratios (ORs) (95% CI) were used in the univariateanalysis. Multiple regression models and logistic regression models were usedfor adjustment of covariates.The total fertility rate (TFR) and the total wanted fertility rate (TWFR) arelower for gecekondu women compared the rates of their sisters. The sisterswho live in the rural or urban Eastern parts of Anatolia have the highest fertilityrates. The results in terms of the number of live births showed that both living inEast region of Anatolia and living in a rural place are statistically significantfactors. 75.4 % of maried women were currently using a contraceptive methodwhile only 54.4 % were using a modern method. The percentage of ever use ofany modern family method was found to be 79.5 %. Age, the number of livingchildren and educational level of the husband were found to be statisticallysignificant factors for using any family planning method and using any modernfamily planning method.The results of the study imply that urbanization decrease the fertility of thewomen. Family planning programmes should be oriented to increase the qualityof family planning services in gecekondu areas.Key Words: Migration, Gecekondu, Fertility, Family Planning