1950-1960 dönemi ortaokul ders kitaplarında yurttaşlık eğitimi

Abstract

Bu çalışmada 1950-1960 yılları arasında ortaokul ders kitaplarında aktarılan yurttaşlık ideali betimlenmiş ve analiz edilmiştir. Ülkemizde yurttaşlık eğitimi Osmanlı'nın son döneminde başlamıştır. Cumhuriyet döneminde sistematik hale getirilen yurttaşlık eğitiminde ise ulus devletin inşası, makbul vatandaşın yetiştirilmesi ve Cumhuriyet ideolojisinin bireylere aktarılması amaçlanmıştır. Cumhuriyet bireylerini yetiştirmek amacıyla hızlı bir eğitim seferberliği yapılmıştır.Türkiye'de 1950-1960 yılları arasında uygulanan eğitim politikalarına ilişkin alanyazında karşıt devrim süreci betimlemesi yapılmıştır. Buna göre ülkede yurttaşlık eğitimi yeniden revize edilmiştir. Batıcı liberal politikalara eklemlenme arayışı, yurttaş kimliğinde değişikliği zorlamıştır. Bu değişimi tespit etmek amacıyla ders kitapları üzerinden yapılacak bir araştırma konuya açıklık getirecektir.Makbul yurttaşı yetiştirmeyi amaçlayan en önemli araçlardan biri ders kitaplarıdır. İdeal yurttaşın hedeflendiği bu süreçte ders kitapları, dönemin yurttaş profilini açıklamak adına iyi bir gözlem aracıdır. 1950-1960 döneminde okutulan ders kitaplarında ideal yurttaş nasıl tanımlanmıştır? İdeal yurttaşı tanımlayan temalar nelerdir? Ders kitaplarında bu temalar nasıl işlenmiştir. Bu sorulara yanıt bulmak amacıyla 1950- 1960 yılları arasında Milli Eğitim Bakanlığı'nın okuttuğu `Ortaokul Yurttaşlık Bilgisi` ders kitapları incelenmiştir. Araştırmanın amaçları doğrultusunda hazırlanan sorulara cevap aranmıştır. Her bir soru kategorik ve tematik analize tabi tutulmuş, içerik analizi yöntemiyle ayrı ayrı analiz edilmiş ve yorumlanmıştır.Ortaokul Yurttaşlık Bilgisi ders kitaplarının incelenmesi sonucunda şu tespitlerde bulunmak mümkündür: 1950-60 döneminde tarımda hızlı makineleşme yaşanmış bunun sonucunda köyden kente yoğun bir göç yaşanmıştır. Kentsel hayata uyum sağlayabilmek ve kentli insan tipi profilinin oluşturulması önem kazanmıştır. Bu bağlamda toplumsal düzeni korumak, kente uyum sürecini kolaylaştırmak, politik ve ekonomik sistemleri yeniden üretmek amacıyla makbul yurttaş yaratmak düşüncesinin yurttaşlık bilgisi ders kitaplarında sık sık vurgulandığı görülmüştür. Makbul yurttaş; toplumsal kurallara uyan, milli ve manevi duygularla desteklenmiş bir kişi olarak tanımlanmıştır. Toplumsal düzeni koruyan, siyasal hak ve sorumluluklarını bilen, ülkesinin iktisadi düzenine uyumlu üretici ve tüketiciler olarak çağdaş değerleri içselleştirmiş bir vatandaşlık arzulandığı görülmüştür. Cumhuriyet'in kuruluşundan itibaren yurttaşlık eğitimi önemsenmiş, 1950-1960 arasında yurttaşlık eğitimi daha sistematik ve yaygın bir biçimde sürdürülmüştür. Dış dünyada görülen gelişmeleri dikkate alan, evrensel değerlerle uyumlu bir yurttaşlık eğitimi, `makbul vatandaşın` gelişmesini amaçlamıştır. Bu kapsamda barışçıl, demokrat ve vatansever bir yurttaş incelenen dönemde daha sistematik hale getirilen yurttaşlık eğitiminin sonuçlarıdır. Ayrıca yalnız toplumsal kuralları benimsemiş sosyal hayata uyumlu vatandaşlar değil aynı zamanda siyasal sistemin içerisinde olan siyasallaşmış katılımcı bireyler yetiştirme amacı da dersin kapsamı ve amaçları arasında yer almaktadır.Kısaca, 1950-1960 arasında siyasal, sosyal ve ekonomik alanda yaşanan değişimlerin yurttaşlık eğitimi dersinin içeriğine yansıdığı görülmüştür. Bu kapsamda vatanseverlik duygusunun yüksek tutulduğu dinine, geleneklerine bağlı modernist, üretken liberal bireye makbul vatandaş denilmiştir.Anahtar Kelimeler: Yurttaşlık Eğitimi, Yurtaşlık bilgisi dersi hedefleri, 1950-1960 dönemi yurttaş tanımı

In this study, the citizenship ideal that conveyed in secondary school textbooks between 1950-1960 was described and analyzed. In our country, civic education started in the last period of the Ottoman Empire. With the civic education, which was systematized in the Republic period, it was aimed to build the nation-state, raise the desired citizen, and convey the ideology of Republicanism to individuals. A rapid campaign for education was made in order to raise the individuals of the Republic.In the literature, a counter-revolutionary process description was made for the educational policies implemented in Turkey between the years 1950-1960. Accordingly, civic education in the country has been revised again. The quest for articulation on western liberal politics forced a change in citizen identity. A research that will be done through textbooks to determine this change will clarify the subject.Textbooks are one of the most important tools aimed at raising desirable citizens. In this process in which the ideal citizen is targeted, textbooks are a good observation tool to explain the citizen profile of the period. How was the ideal citizen defined in the textbooks used in the 1950-1960 period? What are the themes that define the ideal citizen? How are these themes handled in the textbooks? In order to find answers to these questions, `Secondary School Civics` textbooks which were taught by the Ministry of National Education between 1950-1960 were examined. Answers to the questions prepared in line with the aims of the study were sought. Each question was subjected to categorical and thematic analysis, analyzed and interpreted separately by the content analysis method.As a result of examining the secondary school Citizenship textbooks, it is possible to make the following determinations: In the 1950-60 period, there was rapid mechanization in agriculture, as a result, there was an intense migration from the country to the town. It has become important to adapt to urban life and to create a profile of urban people. In this context, it has been observed that the idea of creating desirable citizens to preserve the social order, facilitate the adaptation process to the city, and reproduce political and economic systems are frequently emphasized in the civics textbooks. A desirable citizen is defined as a person who abides by social rules and is supported by national and moral feelings. It has been observed that an understanding of citizenship that preserves the social order, knows its political rights and responsibilities, and that has internalized contemporary values as producers and consumers compatible with the economic order of the country is desired. Since the foundation of the Republic, civic education has been emphasized, and between 1950-1960, citizenship education was continued more systematically and widely. A civic education that takes into account the developments in the outside world and is in harmony with universal values aimed at the development of `desirable citizen`. In this context, a peaceful, democratic, and patriotic citizen is the result of citizenship education that was made more systematic in the period under examination. Besides, the aim of the course is to raise not only citizens who are compatible with social life who have adopted social rules but also politicized participatory individuals who are in the political system.In summary, it was seen that the changes in the political, social, and economic fields between 1950-1960 were reflected in the content of the civic education course. In this context, the modernist, productive liberal individual who is devoted to his religion and traditions, in which the feeling of patriotism is held high, is called a desirable citizen.Keywords: Civic Education, Civics Course Objectives, The Definition of Citizen in 1950-1960 Period