Kolon kanserinin erken tanısına yönelik tutumların sağlık inanç modeline temellendirilerek incelenmesi

Abstract

Dünyada ve ülkemizde sık görülen ve erken tanı konulabilen kanserler arasında kolon kanseri de gelmektedir. Kanserde erken tanı, hastalık bulguları ortaya çıkmadan hastalığın erken dönemde saptanmasını sağlar. Erken tanıda amaç kanserden ölümleri azaltmak, tedavi şansını artırmak, sağ kalım süresini uzatmaktır. Erken tanı ve tarama programları ile kanser hücresine prekanseröz dönemde tanı konması hedeflenmektedir. Günümüzde sağlık davranışları uygulamalarında sıklıkla kullanılan Sağlık İnanç Modeli, kişinin inanç ve davranışları arasındaki ilişkiyi ve bireysel karar verme düzeyinde sağlık davranışlarına bireysel motivasyonun etkisini açıklar. Bireylerin yeterli farkındalığa sahip olması ve KRK hakkındaki sağlık inançlarının bilinmesi risk, engel ve yarar gibi sağlık algılarının değişmesine yardım ederek taramaya katılımı arttırılabilir. Ayrıca toplumun KRK konusundaki bilgi düzeyinin belirlenmesi ve bilgi düzeylerinin arttırılması ile taramalara katılım sağlanabilir ve kanserin topluma getirdiği yük azaltılabilir.Araştırmaya katılanların yaş ortalaması 58.84±5.79, % 74'ü kadın, %54.3'i ilkokul mezunudur. Katılımcıların %74'ü KRK'in erken tanısına yönelik testi bilmediğini ve %94'ü gaitada gizli kan tetkiki (GGK) yaptırmadığını bildirmiştir. Araştırmaya katılanların KKSİM ölçeği alt boyut puan ortalamaları güven-yarar alt boyutu 22.13±5.51, duyarlılık alt boyutu 22.72±3.64, engel alt boyutu 19.30±3.87, sağlık motivasyonu alt boyutu 14.61±2.76, ciddiyet alt boyutu 12.77±3.48'dir. KKSİM ölçeği alt boyutlarından güven-yarar algısı ile cinsiyet ve GGK testi yaptırma durumu arasında; duyarlılık algısı ile GGK testi yaptırma, erken tanı testini bilme, ailede kanser öyküsü olması arasında; engel algısı ile eğitim durumu arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmıştır.

In this study it was aimed to determine the effects of individuals' health believes on their attitudes toward the early diagnosis of colorectal cancer. The study was carried out between November 2013 and February 2014 with individuals between 50 and 70 years of age who were registered at Alpaslan Family Health Center (No.5) Bayraklı county of Izmir and who referred to Family Health Center for examination due to any types of health problems. As a data collection tool `Socio-demographic Data Form` and `Health Belief Model Scale for Protection from Colorectal Cancer` were used. Research data were evaluated on SPSS (Statical Package for Social Science for Windows) 15.0. In descriptive analysis during the evaluation of socio-demographic variables the number and percentage dispersion, average and standard deviation were utilized. In one variate analyses parametric (Student t Testi, One Way ANOVA) and nonparametric tests (Mann Whitney U Test, Krusskall Wallis Test) were used.As a result of research it was determined that participants' rates of taking place in early colorectal cancer screening were considerably low; their health behaviors and health beliefs were insufficient to participate in screening. Training and support programs that will enable individuals to involve in early screening studies should be developed.