Engelli kardeşi olan sağlıklı çocukların davranışlarının ve etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi

Abstract

Giriş-Amaç: Engelli bir çocuğun kardeşi olmak, olumlu duygu ve davranışlardan olumsuz boyuta kadar uzanan çeşitli duygusal ve davranışsal tepkilere yol açmaktadır.Bu araştırma, engelli kardeşi olan sağlıklı çocukların davranışlarını ve etkileyen faktörleri değerlendirmek amacıyla yapılmıştır.Yöntem: Tanımlayıcı ve analitik nitelikte olan araştırma, Nisan-Eylül 2014 tarihleri arasında iki Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezine kayıtlı engelli çocukların anneleri (n=135) ve yaşları 0-24 arasında N=198 sağlıklı kardeşten, yaşları 7-18 arasında olan ve çalışmaya katılmayı kabul eden n=154 sağlıklı kardeş ile yürütülmüştür. Verilerin toplanmasında; `Aile Tanıtım Formu`, `Schaffer Kardeş Davranışı Değerlendirme Ölçeği (SKDDÖ)`, `Kardeş Problemleri Anketi` kullanılmıştır. Veriler, NCSS (Number Cruncher Statistical System) 2007 programı kullanılarak değerlendirilmiştir.Bulgular: Araştırma kapsamına alınan annelerin yaş ortalaması 38.22±5.12, %83'ü ilköğretim mezunu, %92,6'sı ev hanımıdır. Sağlıklı kardeşlerin %55,1'i erkek ve %88'i öğrencidir. Yaşları 1,5-27 arasında olan engelli kardeşlerin ise, özel eğitime başlama yaşı 1 ile 19 yaş arasında, %54,1'inin ikinci çocuk, %55,6'sının erkek, çoğunun (%42,2'si) zihinsel engelli, %18,5'inin birden fazla engele sahip olduğu saptanmıştır. Annelerin %71,1'inin, sağlıklı kardeşlerin ise %88,9'unun engel ile ilgili eğitim almadıkları bulunmuştur. Yapılan analizler sonucunda, 15 yaş üzeri sağlıklı kardeşlerin engelli kardeşleriyle daha az problem yaşadıkları belirlenmiştir (p=0.02; p<0.05). SKDDÖ'i alt boyutlarına göre sağlıklı kardeşin eğitim durumu `Nazik Olma Boyutu`nu (p<0.05); yaşı ve cinsiyeti `Uzak Durma-Çekinme Boyutu'nu` (p<0.001); engelli kardeşin ise engel derecesi ve görünür engelinin varlığı `Nazik Olma` ve `Uzak Durma-Çekinme` Boyutlarını, özel eğitime başlama yaşının `Birliktelik-İlgili Olma Boyutu`nu, doğum sırasının `Empati Boyutu`nu etkilediği belirlenmiştir (p<0.05). Annelere göre de sağlıklı kardeşin eğitim durumunun, yaşının, cinsiyetinin ve engel ile ilgili eğitim alma durumunun ölçek alt boyutlarını etkilediği bulunmuştur. Annelerin engel ile ilgili eğitim alma, çalışma ve gelir durumunun da ölçek alt boyutlarını anlamlı etkilediği görülmüştür. Anlamlılık p<0,01 ve p<0,05 düzeylerinde değerlendirilmiştir.Sonuç: Araştırma sonucunda, engelli kardeşi olan sağlıklı çocukların davranışlarının birçok faktörlerden etkilendiği saptanmıştır. Sorunların niteliksel çalışmalarla da değerlendirilmesi önerilmektedir.

Introduction: Being a sibling of a disabled child causes several positive and negative emotional and behavioural reactions. The aim of this study is to assess the factors that affect the behaviours of healthy children with disabled siblings. Method: The descriptive and analytic research has been carried out with n=154 healthy siblings between the ages of 7 and 18 who agreed to participate in the study among the N=198 siblings between the ages of 0-24 and the mothers of disabled children (n=135) registered to two Special Education and Rehabilitation centres between April and September, 2014. In collecting data, `Family description form`, `Schaffer Scale of Assessing Sibling Behaviour`, `Questionnaire of Sibling Problems` has been used. Data has been evaluated by using NCSS 2007 (Number Cruncher Statistical System). Findings: Age average of mothers at the study is 38.22±5.12. 83 % is graduate of elementary education and 92,6 % is housewife. 55,1% of healthy siblings are male. 88% is student. The age of starting special education of disabled siblings at the ages of 1,5 -27 is between 1 and 19 years. 54,1% is first child, 55,6% is male, 42,2& is mentally retarded, 18,5% has more than one disorder. 71,1% of the mothers and 88,9% of healthy siblings have no disability education. At the end of analysis, healthy brothers over 15 years of age have less problems with disabled siblings (p=0.02; p<0.05). According to sub-dimensions of Schaffer Scale of Assessing Sibling Behaviour, the state of education of healthy sibling affects `Kindness Dimension` (p<0.05); his age and gender affects `Dimension of avoidance and restraint` (p<0.001); level of disability and apparent disability of disabled sibling affect `Kindness Dimension`, `Dimension of avoidance and restraint`, the age of starting special education affects `Dimension of togetherness-being concerned`, birth order affects `Empathy Dimension` (p<0.05). According to mothers, the state of education, age, gender and disability education affects the sub dimensions of the scale. Disability education, working and the state of income of mothers affects the sub dimensions significantly. Significance level is between p<0,01 and p<0,05.Conclusion: It has been determined that behaviours of healthy children with disabled siblings have been affected by several factors. It has been recommended that the problems should be assessed with qualitative studies.