Yenişehir (Bursa) köylerinin etnobotanik özellikleri

Abstract

Bu çalışma Türkiye'nin Osmanlı eserleriyle en çok süslü olan kentlerinden biri Bursa'nın Osmanlı Devleti'nin ilk başkenti olmuş, bir tarih ve tabiat şehri olan Yenişehir ilçesinde geleneksel olarak kullanılan bitkileri saptamak amacı ile yapılmıştır. Bu nedenle çalışma Mayıs 2010 ve Haziran 2011 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Arazi çalışmalarında Yenişehir ilçesine bağlı çalışma kapsamında olan 15 köy ziyaret edilmiştir.Bu çalışmalar sırasında 63 familyaya ait 181 bitki taksonu tespit edilmiştir. Bu bitkilerden 157'si doğal, 24'ü ise yetiştirilen kültür bitkileridir. Ayrıca yöresel isimleri ve kullanımları tespit edilen bu türlerden 8 tanesi endemik taksonlardır. 181 bitki taksonundan 177 taksonun kullanımlarına ait bilgiler, yöresel isimleri tespit edilmiş ve bitkilere ait yüzlerce fotoğraf kaydedilmiştir fakat 3 bitki taksonunun ise sadece yöresel isimleri kayıt altına alınmıştır. Yetiştirilen bitkilerin bazıları aynı zamanda yörede doğal olarak da bulunmaktadır. Bu araştırmanın bulgurları metin içinde ayrıntılı olarak sunulmaktadır.Araştırma alanında etnobotanik kullanımı tespit edilen 181 bitki taksonundan 70'i gıda, 67'si tıbbi, 32'si süs, 19'u araç-gereç yapımında, 14'ü hayvan yemi, 13'u mezarlık süs bitkisi olarak, 11'i yakacak olarak, 5'i hayvan hastalıklarında, 5'i çay, 4'ü baharat, 3'ü ise boya elde etmede kullanılır. Ayrıca ipek böcekçiliği, süpürge, sele, arı kovanı yapımı, zehir, makyaj, hayvanlarda süt arttırıcı, ev, ambar yapımı, koku verici, kurtlanma önleyici, nazara karşı, çocuk oyunu, efsane, hikaye, yağ elde etmede, çit bitkisi olarak, çocuk düşürmede vb. birçok alanda kullanımı olan 40 bitki taksonu kayıt altına alınmıştır.Bu çalışma sonucunda daha önce farklı yörelerdede kullanılışı tespit edilmiş 58 bitkinin bilinen faydalanma yöntemlerine yeni kullanım yöntemleri ilave edilmiştir. Araştırma alanındaki etnobotanik kullanımı tespit edilen 32 takson ile ilgili yapılan kullanım kayıtları ülkemizdeki ilk kayıtlardır. Farklı yörelerde kullanımları tespit edilmiş 91 taksonun bu çalışma alanında da aynı kullanımlara sahip olduğu kayıt altına alınmıştır.Çalışmalarımız boyunca etnobotanik kullanımları tespit edilen 181 bitkiye ait 316 yöresel isim kaydedilmiştir. Bu yöresel isimlerden 174'üne literatürde hiç rastlanmamış olup bu çalışma ile ilk kez kayıt altına alınmıştır.Anahtar kelimeler: Etnobotanik, Yenişehir, Bursa, Türkiye

Bursa is first capital of Osmanlı State known with buildings. This study is belong to Yenişehir township of Bursa and this study were realized to determine local plants. This study carried out between May, 2010 and June, 2011. The field research involved visits in township Yenişehir centers and u oto 15 associated villages.During this studies were identified 181 plants belonging to 63 families. Among them 157 taxa are wild and 24 taxa are cultivated. 8 taxa of them are endemic. 177 taxa of 181 taxa was determined local uses and vernucular names, and hundred of photos were taken. But 3 taxa were recorded with only vernucular names. The some time there was in region as wild some of cultivate plants. Findings of this study were presented in text with detail.In order of most to least, local uses were found to include food (70), folk medicine (67), decoration (32), handcrafts (19), animal food (14), ornamental graveyard plants (13), fuel (11), animal medicine (5), tea (5), spice (4), dye (3). An additional 40 taxa were recorded such as sericulture, brom, saddle, beehive, poison, cosmetic, animal to increase milk, homemade, warehouse, fragrance, evileye, child?s play, legend, story, oil, hedge, miscoariage, etc.As a result of this study that 58 taxa determined previously local uses were included new methods of uses of plants. Ethnobotanical information on 32 plant taxa was recorded fort he first time during studies in the region. This study have same uses recorded 91 taxa which in different regions determined use of them.During our studies ethnobotanical uses were determined uses of 181 plants and 316 vernucular names recorded. The vernucular names 174 not recorded in literature.Key words: Ethnobotany, Yenişehir, Bursa, Turkey