Birinci Dünya Savaşı`nda Güney Azerbaycan

Abstract

XX. yüzyılın başında İran'ın taksimini içeren `1907 İngiliz-Rus Antlaşması` ile Güney Azerbaycan, Rus nüfuz bölgesi ilan edildi. Bu tarihten sonra Ruslar, siyasi, askeri ve iktisadi yönden bölgedeki faaliyetlerini artırdılar. Birinci Dünya Savaşı'nın başlaması ile birlikte de İran Hükümeti tarafsızlığını ilan etmesine rağmen bölge Ruslar tarafından işgal edilmeye başlandı. İşgal sırasında Rusların bölgedeki en büyük destekçileri Ermeniler ve Nesturiler oldu. Ermeni ve Nesturilere silah ve para yardımı yapan Ruslar, bölgedeki bilhassa Osmanlı yanlısı Müslüman halk üzerinde baskı kurup, Osmanlı-İran sınırına yakın bölgelerde bazı Kürt aşiretlerini kullanarak asayiş problemlerine sebep oldular. Osmanlı Devleti, Rusların bu faaliyetlerine son vermek üzere harekete geçti. İlk etapta Cihad-ı Ekber ilan ederek bölgedeki Müslüman halkı Ruslara karşı savaşa davet eden Osmanlı Devleti, daha sonra bölgeye müfrezeler sevk etti. Bolşevik İhtilali'ne kadar bölgede Osmanlılar ile Ruslar arasında devam eden bu mücadele, Bolşevik İhtilali ile son buldu. Rusların İhtilal ile bölgeden çekilmesi ile ortaya çıkan otorite boşluğundan istifade etmek isteyen İngilizler, Ermeniler ve Nesturiler bölgeye hâkim olmaya çalıştılar. Bölgedeki İngiliz, Ermeni ve Nesturi faaliyetlerine set çekmek isteyen Osmanlı Devleti, tekrar bölgeye müfrezeler göndermek zorunda kaldı. Mondros Mütarekesi'nin imzalanmasına kadar devam eden bu mücadele, mütarekenin imzalanmasıyla son buldu.Anahtar kelimeler, İran Hükümeti, Güney Azerbaycan, Ruslar, Osmanlı Devleti, Ermeni ve Nesturiler, Kürt aşiretler

With the `Anglo-Russian Convention of 1907` involving the division of Iran in the early 20th century, Southern Azerbaijan was declared as Russian domain. From then on, Russians increased their political, military, and economic activities in the region. Although the Iran Government declared its neutrality upon the start of World War I, the region started to be occupied by Russians. Their biggest regional supporters during the occupation were Armenians and Nestorians. Providing arms and monetary aids to Armenians and Nestorians, Russians put pressure on especially pro-Ottoman Muslim people and disrupted public order by exploiting certain Kurdish tribes in areas close to the Ottoman-Iranian border. The Ottoman Empire went into action in order to end such Russian activities. First, it declared Jihad Al-Akbar and called Muslim people in the region to fight against Russian. Then it sent platoons to the region. The struggle between Ottomans and Russians continued in the region until the Bolshevik Revolution. The British, Armenians, and Nestorians, who wanted to draw advantage from vacuum of authority as Russians withdrew due to the revolution, tried to dominate the region. The Ottoman Empire wishing to build a barrier to British, Armenian, and Nestorian activities in the region had to send platoons to the region again. The struggle continued until the Armistice of Mudros was signed. Key words: Iran Government, Southern Azerbaijan, Russians, Ottoman Empire, Armenians and Nestorians, Kurdish tribes