Bakıcı personelin engelli bakımına yönelik tutumları, örgütsel destek, iş doyumu ve tükenmişlik algıları arasındaki ilişkiler

Abstract

Bu çalışmanın amacı engelli bakım merkezlerinde çalışan bakıcı personelin engelli bakımına yönelik tutumları, örgütsel destek algıları, iş doyumları ve tükenmişliklerinin belirlenmesidir. Bu çalışmada ayrıca araştırmanın değişkenlerinin demografik değişkenler açısından farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir. Buna ek olarak, çalışma bağlamında algılanan örgütsel destek ile engelli bakımına yönelik tutum arasındaki ilişkide iş doyumu ve tükenmişliğin aracı ve düzenleyici rolü incelenmiştir. Çalışmaya Türkiye'nin çeşitli illerinde Engelli Bakım ve Rehabilitasyon Merkezlerinde çalışan 276 bakıcı personel katılmıştır. Araştırmacı tarafından geliştirilen Engelli Bakımına Yönelik Tutum Ölçeğinin İşe Bakış, Engelli Kaynaklı Zorluklar, Profesyonel Kaynaklı Zorluklar, İşin Duygusal Boyutu olmak üzere 4 faktörden oluştuğu belirlenmiştir. Faktörler arasında en yüksek ortalamanın işin duygusal boyutu faktörüne ait olduğu belirlenmiştir. Buna karşın, en düşük ortalama profesyonel kaynaklı zorluklar boyutuna aittir. Öte yandan, engelli kaynaklı zorluklar boyutunun ortalamasının 3'ün üzerinde olması bakıcı personelin engelli bireylerin yarattığı zorluklarla başa çıkmada zorlandıklarını göstermektedir. Ancak, bakıcı personelin işe bakışlarının ise olumlu olduğu değerlendirilebilir.Tükenmişlik ölçeğine ait 3 faktörden en yüksek ortalamaya sahip boyutun kişisel başarı boyutu olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, işin gerektirdiği zorluklara rağmen, duygusal tükenme ve duyarsızlaşma boyutlarının ortalamalarının düşük olması önemli bir bulgudur. Bakıcı personelin iş doyumunda ise içsel doyumlarının dışsal doyumlarına kıyasla yüksek olduğu bulunmuş ve genel anlamda iş doyumlarının yükseğe yakın olduğu saptanmıştır. Benzer bir şekilde, bakıcı personelin örgütsel destek algılarının yüksek seviyeye yakın olduğu söylenebilir.Bu araştırma kapsamında, araştırma değişkenleri çalışılan kurum türüne göre karşılaştırılmış ve özel kurumlarda çalışan bakıcı personellerin devlet kurumlarında çalışanlara göre örgütsel destek algılarının daha yüksek olduğu bulunmuştur. Öte yandan engelli bakımına yönelik tutum açısından ise devlet kurumlarında çalışan bakıcı personellerin özel kurumlarda çalışanlara göre engelli bakımına yönelik tutumlarının daha olumlu olduğu bulunmuştur. Ancak, engelli tanıdığı bulunan ile engelli tanıdığı bulunmayan bakıcı personeller arasında araştırma değişkenleri açısından anlamlı bir fark saptanmamıştır. Ayrıca, algılanan örgütsel destek ile engelli bakımına yönelik tutum arasındaki ilişkide iş doyumu ve tükenmişlik değişkenlerinin aracı veya düzenleyici rolü de incelenmiştir. İçsel doyumun hem algılanan örgütsel destek ile işe bakış arasında hem de algılanan örgütsel destek ile işin duygusal boyutu arasında tam aracı değişken rolünde olduğu tespit edilmiştir. Kişisel başarı değişkeninin hem algılanan örgütsel destek ile işe bakış arasında hem de algılanan örgütsel destek ile işin duygusal boyutu arasında kısmi aracı değişken rolünde olduğu gözlenmiştir. Bu bulgular, alanyazındaki çalışmalar kapsamında tartışılmıştır.Anahtar Kelimeler: engelli bakımına yönelik tutum, algılanan örgütsel destek, iş doyumu, tükenmişlik, bakıcı personel

This study aims to examine the attitudes toward care for the disabled, perceived organizational support, job satisfaction and burn-out of caregivers' working at centers for the disabled. In addition, this study inspects whether the variables in the study vary depending on demographic variables. Moreover, the study investigates the mediating and moderating roles of job satisfaction and burn-out in the relationship between perceived organizational support and the attitudes toward care for the disabled. Two hundred and seventy-six caregivers working at centers for the disabled in various cities in Turkey took part in the study. The Scale for the Attitudes Toward Care for the Disabled developed by the researcher was found to include four factors which are Perceptions Toward the Job, Challenges Posed by the Disabled, Challenges Due to Professional Inabilities, Emotional Dimension. Emotional Dimension had the highest mean among the four factors. However, Challenges Due to Professional Inabilities had the lowest mean. On the other hand, the fact that Challenges Posed by the Disabled had a mean greater than 3 indicates that caregivers have difficulty coping with challenges posed by the disabled. Yet, according to results caregivers' attitudes toward the job is somewhat positive.Personal Accomplishment had the highest mean among the three factors of the burn-out scale. Furthermore, despite the challenges of the job, emotional exhaustion and depersonalization had low means. In terms of job satisfaction of the caregivers, intrinsic satisfaction was slightly higher than extrinsic satisfaction and general satisfaction was approximately high. Perceived organizational support was, likewise, approximately high.This study also investigated whether variables in the study varied depending on the organization type employed; public or private. The results indicated that caregivers at private sector have higher perceived organizational support than caregivers at public sector. However, caregivers at public sector had higher scores on care for the disabled compared to caregivers a private sector. Notwithstanding, the results showed no significant difference among caregivers with or without disabled acquaintances in terms of variables investigated.In addition to descriptive statistics and correlation analysis, the study investigates the mediating and moderating roles of job satisfaction and burn-out in the relationship between perceived organizational support and the attitudes toward care for the disabled. Intrinsic satisfaction had a full mediating role in the relationship between Perceived Organizational Support and Perceptions Toward the Job, and in the relationship between Perceived Organizational Support and Emotional Dimension. Besides, Personal Accomplishment had a partial mediating role in the relationship between Perceived Organizational Support and Perceptions Toward the Job, and in the relationship between Perceived Organizational Support and Emotional Dimension. The results are discussed in the light of literature in the field. Keywords: attitude towards care for, perceived organizational support, job satisfaction, burn-out, caregiver