Ziyâî İsmail bin Ali Metâliü`l-Aliye fi Gurreti`l-Gâliye [1b-120a] giriş-metin-dizin

Abstract

Biyografi ve tarih yazıcılığı Osmanlı Devleti'nde 15. yüzyıl itibariyle başlamış ve devletin son dönemine kadar devam etmiştir. Bu eserlerin yaygınlaşması tarihi ve edebi olayların açıklamasında oldukça önemli bir kaynak görevi görmüştür. Tezimizin konusu olan eser bizzat oğlu tarafından kaleme alınması Hekimoğlu Ali Paşa'nın hayatı hakkında ayrıntılı bilgiler içermesi yönünden tarihi ve edebi açıdan önemli bir eserdir.İncelediğimiz eser olan `Metaliü'l-Aliye fi Gurreti'l-Galiye` 1760 yılında İsmail Ziyaeddin bin Ali tarafından yazılmıştır. Eserde Osmanlı Devleti'nde sadrazamlık makamında bulunan Hekimoğlu Ali Paşa'nın hayatı ve yer aldığı devlet görevleri tarih kronolojisine sadık kalınarak ayrıntılı bir şekilde anlatılmaktadır.Eserin 5 adet yazılı nüshası bulunmaktadır. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi TY 2486 numaralı nüsha , İstanbul Üniversitesi TY 2349 numaralı nüsha , İstanbul Üniversitesi TY 1207 numaralı nüsha, İbnülemin Kitaplığı 3442 numaralı nüsha ve Viyana Devlet Kütüphanesi 1114 numaralı nüshadır.Çalışmamızın amacı Hekimoğlu Ali Paşa'nın hayatı üzerinden yaşadığı dönemin özelliklerinin daha iyi anlaşmasını sağlamak ve eserden yola çıkarak tarihi belgelerdeki dilin ve metnin içindeki şiirlerin edebi yönden önemini ortaya koymaktır.Çalışmamız giriş, metin, dizin-sözlük ve sonuç olmak üzere 4 ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde eser ve eserin nüshaları hakkında bilgi, eserin yazarı olan Ziyaeddin bin Ali'nin hayatı, Hekimoğlu Ali Paşa'nın hayatı, metindeki şiirlerin hangi nazım şekliyle, hangi şairler tarafından hangi vesileyle yazıldığı tespit edilmiş ve metin içinde aruz vezinleri bulunmuştur. İkinci bölümde İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi TY 2486 numaralı nüsha müellifin el yazısıyla yazıldığı için adı geçen nüsha esas alınarak metnin transkripsiyonlu metni hazırlanmıştır. Üçüncü bölümde metin içerisinde geçen Türkçe, Arapça, Farsça kelimelerin metnin içinde kullanıldığı anlamlar ve bu kelimelerin geçiş sıklığı istatistiksel olarak belirtilmiştir. Dördüncü bölümde metin hakkında tespit edilen sonuçlara yer verilmiştir. Kaynakça kısmında metnin çözümlenmesinde yararlanılan kaynaklara yer verilmiştir.

The writing of history and biographies began in the 15th century in the Ottoman Empire, and lasted until its collapse. The increasing availability of such works provided valuable sources for the passing down of history and literature. The subject of the present study, `Metaliu'l-Aliye fi Gurreti'l-Galiye` written in 1760, is of great historical and literary importance because it gives detailed and chronologically accurate information about the life and services of Grand Vizier Hekimoglu Ali Pasha, written by his son, Ismail Ziyaeddin bin Ali. The book has five copies, three of which are kept under the pressmarks of TY 2486, TY 2349, and TY 1207 by the Library of Istanbul University, with the other two copies found in the Library of İbnulemin Mahmut Kemal and the Austrian National Library in Vienna under the pressmarks of 3442 and 1114, respectively.The present study aims to provide a better understanding of the time of Hekimoglu Ali Pasha through his biography, and to determine the literary comprehensibility of the language used in historical documents and the poems in the text based on the book.The present study is composed of four sections, namely introduction, text, index-dictionary, and conclusions. In the introduction section, information about the book and its copies, the life of the author Ziyaeddin bin Ali, and the life of Hekimoglu Ali Pasha is given, the poems in the text are reviewed in terms of the type of verse used, their authors and their aims, and the aruz prosodies in the text have been detected. In the second section, the text has been transcribed based on the copy with the pressmark of TY 2486 kept in the Library of Istanbul University, as this copy was the original manuscript of the author. In the third section, the contextual meanings of the Turkish, Arabic, and Persian words used in the text are given, and the frequencies at which these words are used are statistically analyzed. In the fourth section, conclusions derived from the study on the text are provided. The references section lists the sources referred to for text analysis.