Osmanlı yönetim sisteminde Enderun saray okulunun yeri ve önemi

Abstract

Siyasi tarihe bakıldığında devletlerin kurulmasının ve uzun yıllar varlığını devam ettirmesinin hiç kolay olmadığı görülecektir. Devletlerin kuruluş aşamalarında zorlu mücadeleler verilmiş, devamlılığı için sağlam temellere dayanan bir devlet teşkilatına ve nitelikli devlet adamı kadrolarına ihtiyaç duyulmuştur. Devletler için önemli ihtiyaçlardan biri de etkili lider ve nitelikli yönetici olabilecek kişilerin toplum içerisinde tespit edilmesi ve yetiştirilmesi olmuştur. Her devlet kendi içerisindeki insan potansiyelini iyi değerlendirmek, ülkenin çıkarları doğrultusunda bu insanların fikri, zihni ve bedeni gücünden yararlanmak istemiştir. Bu amaçla devlet yönetimine ilişkin yönetici ihtiyacını karşılayacak kurumu meydana getirme politikası izlemiştir. Batı'da görülen prens eğitimleri, Doğu'da görülen şehzade eğitimleri bunlara örnektir. Bu tür tek kişiye özel eğitimlerin yanı sıra devlet gibi büyük ve geniş bir teşkilatı idare edecek üst düzey yöneticilerin yetiştirilmesine de ihtiyaç duyulur. Devletin sağlam temeller üzerine inşa edilmesi sadece bir kişinin iyi yetişmesiyle değil, yönetici sınıfın nitelikli hale gelmesiyle gerçekleşebilir. Devlet, kendisine hizmet edecek yöneticilerini yetiştirdiği ölçüde, yöneticiler de bulunduğu yerde milleti idare edecek ve onları devlet adamı sıfatıyla etkisi altında tutacaktır. Devletin temsil edilmesi yetiştirilen yöneticiler sayesinde merkezden yerele ulaşmış olacak ve devlet tüm topraklarında yönetimin ağırlığını hissettirecektir. Osmanlı Devleti de her devlet gibi yönetici sınıfın yetiştirilmesi konusunda çok ciddi çalışmalar yapmıştır. Bu amaçla Topkapı Sarayı'nda, Enderun olarak ifade edilen bir saray okulu meydana getirmiştir. Enderun kendine özgü teşkilatıyla diğer eğitim kurumlarından ayrılır. Enderun'da amaç hem erdemli, nitelikli hem de devlete tam bir sadakatle hizmet edecek devlet adamlarının yetişmesidir. Enderun, eğitim kurumu olmasının yanı sıra devlet dairesi işlevine de sahip bir yönetici okuludur. Tarihte ciddi anlamda yer edinmiş olan Enderun; hükümdarların kurumu önemsemesi ve devletin kuruma sağladığı imkânlarla yönetici sınıfını desteklemesi sebebiyle güçlü bir okul haline gelmiştir. Enderun devletin yönetici sınıfını meydana getirmek amacıyla kurulduğu için devlet tarafından doğrudan korunmuştur. Dolayısıyla devlet bu kurumdan çok önemli kazanımlar elde etmiştir. Bu kurum içerisinden sivil ve askeri alanda üst düzey yöneticiler çıkmıştır. Böylece devlet kendisini, yetiştirdiği yöneticilerine emanet etmiştir. Anahtar kelimeler: Osmanlı, Enderun, eğitim, hükümdar, yönetim.

When looking at the political history, it has never been easy to establish states and maintain their existence for many years. Difficult struggles were given during the establishment, a solid state organization and qualified statesmen were needed in its continuity. Finding effective leaders, qualified intendants and raising them has been the most common needs for states. Every state wants to make good evaluation of their human potential and wants to benefit from the intellectual, mental and physical power of these people for the country. For this purpose, state reveals institutions which are need of evaluation, by turning a policy. Prince education in West and Sehzade education in East are making examples for that. Besides, these educations which are personal, there is also a need to educate high level intendant who will manage to rule an extensive organization such as the state. The building of the state on powerful foundations can not happen only by raising one people, it happens when some intendants become qualified. As long as the state raises intendants who are going to serve to the state, also the intendants would administer community and would influence them as a statesmen. Representation of the state will be reached from local to central by raising intedants and will become effective whole owned land. Ottoman State made such critical workings about raising and educating the intedants like every state had made. That caused to occur a palace school called Enderun in Topkapı Palace which is the center of state administration. Because of its unique structure, conventionality and raising virtuos and also qualified intendants, Enderun is different than others. Enderun is an intendant school which includes educational instution and state agency. Enderun, that critically gain ground in history, had become a forceful school because of the care that emperor had, the support of the intendants with the opportunity that state provided and the community's belief to the instutituon. Students that educated there had gained important achievements. From this institution, high level intendants had emerged in both civilian and military fields. Thus, the state had entrusted itself to the raised intendants and had not been erased from the stage of history for many years. The Ottoman State, together with the qualified intendants educated in Enderun. State aimed to maintain its internal dynamics on the one hand and to achieve universal gains on the other hand, by Enderun. Key words: Ottoman, Enderun, education, intendant, administration