Kamu projelerinde proje değerlendirme yöntemlerinin karşılaştırılması:reel opsiyon yöntemi alternatif olabilir mi?

Abstract

Ülkede refahın artırılması, makroekonomik istikrarın korunması, vatandaşların ihtiyaçlarının karşılanması gibi nedenlerle kamu sektörü tarafından yatırım projeleri ortaya koyulmaktadır. Kamu yatırım projelerinin getirilerinin neler olacağı, yapılacak yatırım projesinin ne kadar karlı olacağını ortaya koymak amacıyla çeşitli proje değerlendirme teknikleri kullanılmaktadır. Uzun yıllardan beri kullanılmakta olan geleneksel proje değerlendirme tekniklerinin yanında ayrıca modern yatırım proje değerlendirme tekniklerinden de az da olsa yararlanılmaktadır. Bu tekniklerden biri olan reel opsiyon yöntemi, karlı olmayan bir yatırımın zaman içinde karlı hale gelebileceğini göstermeye çalışmaktadır. Yarı iklim kuşağında yer alan Türkiye'nin yıllık toplam 112 milyar m3 kullanılabilir su (yer üstü ve yer altı) potansiyeline sahiptir. 2019 yılı resmi nüfus verilerine göre ülkemizde 82.003.882 kişi yaşamaktadır. 2019 yılı resmi nüfus verisi dikkate alındığı zaman resmi verilere göre ülkemizde kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı yaklaşık 1.366 m3/yıl civarındadır, uluslar arası ölçütlerde kişi başına düşen yıllık kullanılabilir su miktarına göre Türkiye, su kısıtı (azlığı) yaşayan ülkeler arasında kabul edilmektedir. Bu nedenle, kamu sektörü tarafından kalkınma politikaları kapsamında Türkiye'nin su potansiyelinin mevcut ve gelecekteki ihtiyaçları karşılayabilecek şekilde etkin, verimli ve sürdürülebilir bir şekilde kullanılabilmesi amacıyla projelerin ortaya konulması önem arz etmektedir. Ortaya koyulan bu tür projeler, genellikle ilk yatırım maliyeti yüksek, yüksek riskler barındıran, katma değeri yüksek ve ekonomik ömrü çok uzun olan yatırım projeleridir. Kamu sektöründeki bu tür projelerin değerlendirilmesi yapılırken çok büyük oranda net bugünkü değer gibi geleneksel proje değerleme tekniklerinden yararlanılmaktadır. Geleneksel proje değerleme teknikleri ile yapılan değerlendirmeler sonucu karlı olmadığı anlaşılan bir proje reddedilmekte ve fizibilite aşamasından sonra rafa kaldırılmaktadır. Su kısıtı yaşayan Türkiye için su kaynaklarının geliştirilmesi ve suyun depolanması bu kadar önemli iken, bu çalışmada esnekliği ve riski dikkate almayan geleneksel proje değerlendirme yöntemleri ile değerlendirilerek rafa kaldırılmış bir projenin modern bir proje değerlendirme yöntemi olan reel opsiyon yöntemi ile değerlendirilerek karlı bir proje hale gelip gelmediği ortaya koyulacaktır.

Investment projects are put forward by public sector to increase welfare, fix macroeconomic sustainability, meet needs of citizens. To gather what the returns of public investment projects and the profitability of the investment project, various project evaluation techniques are being used. Mostly conventional evaluation techniques are being used for decades, and moreover modern evaluation techniques are newly used less. Real option method, one of modern evaluation techniques, aims to show that a unprofitable project will turn into a profitable project in times. Our country, which locates in semi-climatic zone, has a total (technically and economically) usable water potential (surface and ground) of 112 billion m3. According to 2019 official population stats, 82.003.882 people live in our country. According to official stats, the amount of usable water potential per capita is approximately in 2019 is 1.366 m3/y, so our country is considering as a country having water scarcity in international criteria. For this reason, in the framework development policies, it is so vital to put forward investment projects by public sector to use the water potential to meet the current and future needs efficiently, effectively and in a sustainable way. These projects are long-life projects that have high initial investments, have high risks, have high added value. To evaluate these public sector projects, conventional project evaluation techniques such as net present value are mostly used. If the project found unprofitable as a result of the evaluations with conventional techniques, the project is rejected and laid aside after the feasibility phase. Our country has water scarcity, so it is so important to develop water resources and water storage. In this study, it is presented that a project, which is rejected after evaluated with conventional evaluation techniques not considering flexibility and risk, whether can turn into a profitable project after evaluated with real option method.