Kimlik ve güvenlik perspektifinden Çin Halk Cumhuriyeti`nin Doğu Türkistan politikası

Abstract

1949 yılında kurulan Çin Halk Cumhuriyeti, 1955 yılında tarihsel olarak `Doğu Türkistan` olarak bilinen Çin'in batı sınırını oluşturan bölgeye `Sincan Uygur Özerk Bölgesi` adını verdi. Bölge halkının çoğunluğu Müslüman Uygur Türklerinden oluşurken Uygurlar dışında Kazak, Kırgız gibi diğer Türk boylarından topluluklar da bu bölgede yaşamaktadır. Doğu Türkistan bölgesindeki nüfusun önemli bir bölümünün Türk boylarından oluşması, nüfusun çoğunluğu ve siyasal erkin kontrolü Han Çinlilerden oluşan Çin devleti tarafında şüphe ile karşılanmakta ve bu durumu güvenlik sorunu olarak görmektedirler. Nüfus dağılımı dışında, bölgenin jeopolitik konumu ve sahip olduğu doğal kaynaklar sebebi ile Çin devleti bölgede tam bir hâkimiyet kurmak istemektedir. Bu durum, Çin'in Doğu Türkistan'a asimilasyoncu ve baskıcı politikalar uygulamasına neden oldu. Doğu Türkistan halkının, Çin'in baskıcı politikalarından kurtulmak, daha fazla hak ve özgürlüğe sahip olmak istemesi, zamanla Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ni, Çin Halk Cumhuriyeti için `sorunlu bölge` haline getirdi ve uluslararası toplumun `Doğu Türkistan Sorunu` diye isimlendirdiği bir mesele ortaya çıktı. Bu doğrultuda bu çalışmanın amacı, Çin Halk Cumhuriyeti açısından stratejik öneme sahip olan Doğu Türkistan'a yönelik Çin politikalarını incelemek ve uygulanan bu politikaların bölgedeki Türk toplulukları üzerindeki etkisini değerlendirmektir. Dolayısıyla bu tezde bölgede yaşayan halka ve bölgeye yönelik Çin politikaları analiz edilmektedir. `Çin'in bölgeye yönelik politikaları Doğu Türkistan'ın bir sorun olmasının nedeni midir?` temel araştırma sorusuna cevap aranmaktadır. Bu çalışmada, Uluslararası İlişkiler teorileri arasında, İnşacılık (Konstruktivizm) teorisinin kimlik, çıkar ve güvenlik eksenli yaklaşımı Çin'in Doğu Türkistan politikalarının açıklanmasında teorik bir zemin oluşturmaktadır. Anahtar Kelimeler: Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Doğu Türkistan Sorunu, Kimlik, Güvenlik, Çıkar, Jeostrateji.

The People's Republic of China named historically called the East Turkestan as Xinjiang Uighur Autonomous Region in 1955. The majority of the people in East Turkestan are composed of the Muslim Uighur Turks and the other Turkic minorities such as Kazakhs and Kyrgyz. Because of the Turkic population in the region, and bordering with Turkic Central Asian states, the Chinese government has concerned the control of the region. Thus, the demographic condition, abundant natural resources, geopolitical location of the region made the Chinese state, dominated and controlled by the Han Chinese, to attempt to fully control the region. Because of suppression and assimilative policy of the Chinese governments, the people of East Turkestan came to be demanding more freedom and rights. Over time, the Xinjiang Uyghur Autonomous Region became a troubled region for the People's Republic of China and an international issue that the international community called the East Turkestan Question. In this context the main objective of this thesis is to determine the Chinese policies towards the people of East Turkestan which has strategic importance for the People's Republic of China. Therefore, in this thesis, I will analyze Chinese policies towards the region and people who live there. Are China's policies towards the people of region is the cause of the East Turkistan question?` I will answer this question in the thesis. The most proper International Relations Theory which can explain the East Turkistan policy of China is constructivist approach. Therefore, constructivism will provide the theoretical basis of the thesis for understanding, explaining and analyzing the East Turkestan Question. Key Words: Xinjiang Uighur Autonomous Region, East Turkestan Question, Identity, Security, Interest, Geopolitics