Türkiye-Rusya uçak krizi ve krizin Türk basınında ele alınış biçimi ekseninde Türkiye-Rusya ilişkileri

Abstract

Geçmişten günümüze etkileşim halinde olan Türkler ve Ruslar arasındaki ilişkiler özellikle 1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonraki dönemde farklı bir yapıya sahip olmuştur. Türkiye ve Rusya'nın bölgesel sorunlara karşı bakış açısı zaman zaman siyasi ilişkilerini etkilese de ekonomik ilişkileri devam etmekteydi. İki ülke arasında 2000'li yıllarda daha yakın bir siyasi ve ekonomik ilişki dönemi başlamıştır. Bu süreçte temel faktör enerji arzı ve Türkiye ve Rusya'nın arz-talep ilişkisinin meydana getirdiği ekonomik ortamdır. Türkiye için Rusya, temel enerji sağlayan ülke konumunda, Rusya içinse Türkiye hem Avrupa enerji piyasası açısından farklı bir yol hem de önemli bir pazar demektir. Bunun dışında özellikle 2009-2012 döneminde iki ülke arasında yapılan pek çok ziyaret ile kurulan siyasi ilişkiler, stratejik ortaklık boyutuna ulaşmıştır. İki ülke arasında tarihin en iyi seviyesinde olan ilişkiler, 2015 yılında meydana gelen uçak krizi nedeniyle soğuk savaş döneminden de kötü bir dönem geçirmiştir. Bu olay Türk medyasında uzun bir süre ele alınmış, manşetlerden düşmemiştir. Çalışmamızda, 1. Dünya Savaşı'ndan 2015 yılına kadar olan dönemde Türk-Rus ekonomik ve siyasi ilişkileri ana hatlarıyla ele alınmış olup, 2015 yılında meydana gelen uçak krizinin iki ülke arasındaki ilişkilere olan etkisinin Türk medyasında yer alış şekli ve zaman içinde söylem tarzının değişmesi üzerinde durulmuştur. Türk basınında olayın nasıl ele alındığının değerlendirilmesi için Teun van Dijk'in eleştirel söylem çözümleme yöntemi kullanılmıştır. Buna göre çalışma 25 Kasım - 1 Aralık 2015 döneminde yurt genelinde yayın yapan Cumhuriyet, Hürriyet, Sabah, Sözcü ve Yeni Şafak gazetelerinin ilk sayfalarında uçak krizine ilişkin yer alan haberler, kullanılan ideolojik çözümleme kategorilerine göre incelenmiş ve analize tabi tutulmuştur. Çalışmanın sonucundaysa, elde edilen bulgular gazeteciliğin tarafsızlık ilkesi bağlamında yorumlanmıştır.

Relations between Turks and Russians, which have been interacting from the past to the present, have had a different structure, especially after the disintegration of the Soviet Union in 1991. Although perspective of Turkey and Russia in regional issues affect their political relations from time to time, their economic relationships have continued. A closer period of political and economic relations had begun between two countries in the 2000s. The main factor during this period was energy supply and the economic situation created by energy demand-supply relation between Turkey and Russia. According to Turkey, Russia was in the position of main energy provider; whereas according Russia, Turkey was both a different destination and an important market on the basis of energy. Apart from this, the political relations established with many visits between the two countries, especially in the period of 2009-2012, have reached the dimension of strategic partnership. The relationship between the two countries, at the best level in the history, has been worse than the cold war period because of the Aircraft Crisis in 2015. This event was in the headlines and discussed in the Turkish media for a long time. In this study, Turkish-Russian economic and political relations between World War I and 2015 were discussed. Teun van Dijk's method of critical discourse analysis was used to evaluate how the incident was handled in the Turkish press. Accordingly, the news on the first pages of the newspapers Cumhuriyet, Hürriyet, Sabah, Sözcü and Yeni Şafak, which were published nationwide between November 25 and December 1, 2015, were examined and analyzed according to the categories of ideological analysis used. As a result of the study, the findings were interpreted in the context of the impartiality principle of journalism.