Makroekonomik faktörlerin vadeli işlem (futures) sözleşmelerinin getiri, işlem hacmi ve volatilitesine etkisi: VOB`ta bir uygulama

Abstract

Türkiye'de 2005 yılında faaliyete geçen Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB), bu tarihten sonra hızlı bir gelişme göstererek, Türk ve dünya finansal piyasaları içinde önemli bir yer edinmiştir. Bu çalışmada Şubat 2005'den Kasım 2011 tarihine kadar olan dönemde makroekonomik faktörlerin VOB'ta işlem gören ve toplam işlem hacminin yaklaşık %99'unu oluşturan İMKB 100 (VOB-İMKB 100), İMKB 30 (VOB-İMKB 30), Dolar (VOB-TLDolar) ve Euro (VOB-TLEuro) vadeli işlem sözleşmelerinin getiri, işlem hacmi ve volatilitesine etkisi incelenmiş, kullanılan makroekonomik faktörlerle volatilite tahminlemesi yapılarak piyasanın zayıf formda etkinliği sorgulanmıştır. Makroekonomik faktör olarak, altın fiyatları, bütçe açığının gayrisafi yurtiçi hâsılaya oranı (BA/GSYİH), büyüme, cari açığın gayrisafi yurtiçi hâsılaya oranı (CA/GSYİH), enflasyon, faiz oranı, ihracat, ithalat, para arzı ve S&P 500 endeksi getiri serileritercih edilmiştir. Bu amaçla öncelikle regresyon analizi uygulanmış, daha sonra vadeli işlem sözleşmelerinin volatilitesi GARCH yöntemiyle tahmin edilerek, sonuçlar Etkin Piyasalar Hipotezi (EPH) de göz önünde bulundurularak değerlendirilmiştir.Sonuç olarak, farklı makroekonomik faktörlerin VOB-İMKB 100, VOB-İMKB 30, VOB-TLDolar ve VOB-TLEuro vadeli işlem sözleşmelerinin getiri, işlem hacmi ve volatilitesi üzerinde farklı etkileri vardır. Ayrıca vadeli işlem sözleşmelerinin volatilitesinin söz konusu değişkenler ile daha iyi öngörülebileceği belirlenmiştir. Bu nedenle VOB'un zayıf formda etkinliği sağlayamadığı sonucuna ulaşılmıştır.

In Turkey, Derivitive Exchange (TurkDEX) started operating in 2005, after which it desplayed fast development, moving into an important position in both Turkish and World financial markets. In this study, the impact of macroeconomic factors on return, volume and volatility of futures contracts traded in TurkDEX with underlying asset of ISE 100 Index (TurkDEX-ISE 100 Index), ISE 30 Index (TurkDEX-ISE 30 Index), Dollar (TurkDEX-TRYUSDollar) and Euro (TurkDEX-TRYEuro), which make up approximatly 99% of the total volume, were investigated for the period between Febuary 2005 and November 2011; furthermore, volatility forcasts were made using macroeconomic factors in order to question the weak form efficiency of the market. Gold prices, the ratio of budget deficit to gross domestic product (BD/GDP), industrial production, the ratio of current deficit to gross domestic product (CD/GDP), inflation, interest rates, export, import, money supply and the S&P 500 index return series, were prefered as macroeconomic factors. Consequently, first, a regression analysis was made, then the volatility of futures contracts were forcast using the GARCH method and the results were evaluated taking into consideration the Efficient Market Hypothesis (EMH).As a result, it was found that, different macroeconomic factors has a different effect on the return,volume and volatility series of TurkDEX-ISE 100 Index, TurkDEX-ISE 30 Index, TurkDEX-TRY USDollar, TurkDEX-TRY Euro futures contracts. Meanwhile, it was found that the volatility of futures contracts are better forcastable using these variables. Therefore, the conclusion that TurkDEX cannot provide weak form efficiency was reached.