Zonguldak Kozlu`da kömür madenciliği: İşletmecilik ve çalışma hayatı (1848-1921)

Abstract

Bu çalışmada, Zonguldak Kozlu bölgesinin 1848-1921 Osmanlı dönemi kömür madenciliğinde işletmecilik ve çalışma şartları incelenmiştir. Çalışmada, kömür madenciliği tarihindeki değişimleri açıklamak için konuyla ilgili diğer çalışmalardan farklı olarak iktisadi bir dönemlendirme kullanılmıştır. Daha sonra bu dönemlendirme, süreç içerisinde değişen kömür madenciliğinin işgücü üzerindeki etkilerini ortaya koymak için de kullanılmıştır. Havzada önceden mevcut ve daha sonra kurulan işletmelerin madencilik faaliyetleri ve devletin tahakküme dayalı olarak yeterli işgücü oluşturma gayretleri ayrıntılı olarak incelenmiştir. Özellikle arşiv kaynaklarından elde edilen bulgulara göre işletmeler, kar güdüsünün arttığı 1882 yılından sonra havzada yatırımlarını hızlandırmıştır. Yurtiçi yatırımlar yeterli olmayınca havzaya yabancı sermayenin yatırım yapması kaçınılmaz olmuştur. Ancak bu şekilde kömür istihsali yeterli bir seviyeye çıkarılmıştır. Havzadaki işçi profili belirli dönemlerdeki gelişmelerin oluşturduğu etkiye göre değişmiş ve çeşitlenmiştir. Sermayedeki artış işgücü arzını artırarak, işgücü piyasasının kısmi olarak serbestleşmesini sağlamıştır. Fakat, mükellef işçilerin yarı zamanlı ve köy hayatına bağlı yaşamları, havzanın Osmanlı döneminde aktif işçi hareketlerinin ve örgütlerinin oluşumunu engellemiştir.Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Zonguldak Kozlu, Kömür Madenciliği, Çalışma Hayatı.

In this study, there has been investigated the business administration and working conditions of the coal mining at Zonguldak Kozlu area in 1848-1921 Ottoman period. In the study, there has been preferred economic periodization in order to explain changes in the coal mining history, different from other studies on this subject. Then, in the study this periodization has also been used to present the impacts of changing coal mining business on the labor in the process force. It has been examined in detail that the mining operations of earlier and subsequent established enterprises' activities in the basin and the state's efforts of creating adequate workforce on the basis of the domination.According to findings obtained from archival sources especially, enterprises has accelerated their investment in the basin after the year of 1882 in which the investors expected to gain more profit from their businesses. Since the domestic investments was not enough for the region, foreigner investments have become inevitable. The labor profile in the basin has changed and diversified by means of impacts of developments in specific periods. By increasing labor supply in investment, it has been provided partial liberalization of labor market. However, amenable workers who works for part time with a village centered life style prevented the emerging of active worker movements and labor unions in the basin during the late Ottoman period.Keywords: Ottoman, Zonguldak Kozlu, Coal Mining, Working Life.