Morphological studies and population observations on naturally growing orchids in Bolu

Abstract

Bu çalışma, Bolu ilindeki güncel Orchidaceae çeşitliliğini ortaya koymak vetaksonlar üzerinde detaylı morfometrik analizler ve popülasyon gözlemleriyapmak amacıyla yapılmıştır. Araştırma alanında, 2014 yılının Nisan ayından2017 yılının Eylül ayına kadar toplam 92 saha çalışması yapılmış ve araştırmaalanından 231 popülasyona/istasyona ait 2727 bitki örneği toplanmış ve 17cinse ait 53 takson belirlenmiştir. Toplanan tüm taksonlardan yedisi endemik,biri nadirdir. Endemik ve nadir bitkilerin IUCN tehlike kategorileri aşağıdakigibidir: küresel düzeyde 7 takson `NE (değerlendirilemeyen)` ve bölgeseldüzeyde 1 nadir takson `VU (zarar görebilir)` kategorisinde bulunmaktadır.Detaylı morfolojik çalışmalarda, taksonların değerlendirilmesi için iki sistemuygulanmış ve karşılaştırılmıştır: geleneksel taksonomi ve sayısal taksonomi.Geleneksel morfolojik analizlerde 41 nicel, 28 nitel karakter kullanılmıştır. Tümtaksonların ayrıntılı betimleri, habitat ve lokalite özellikleri ile bölgesel korumadeğerlendirmeleri verilmiştir. Sayısal taksonomik analizler için, rastgele herpopülasyondan mümkün olduğunca 10 örnek alınmıştır. Popülasyonda yeterlibirey yoksa, 5 örnek alınmıştır. Tüm taksonların sayısal değerlendirmesinde, 57OTU (operasyonel taksonomik birim) için ölçülen 40 kantitatif, 3 kalitatifkarakterin varyasyonunu analiz etmek için temel bileşenler ve küme analizlerikullanılmıştır.Bu çalışmada, Türkiye için bir takson (Anacamptis × parvifolia (Chaub.)H.Kretzschmar, Eccarius & H.Dietr.), Bolu için dokuz takson yeni kayıt olarakbelirlenmiştir. Yaşam formlarıyla ilgili olarak, taksonların %91'i (48 takson)fotosentetik ototrof, geri kalan %9'u (5 takson) klorofil içermeyen saprofitlerdir.53 taksonun ait olduğu fitocoğrafik bölgeleri göz önüne alındığında, 11'iAvrupa-Sibirya, biri İran-Turan, biri Hirkano-Öksin ve 14'ü Akdenizelementidir. Tanımlanan taksonların bazıları (26 takson) ya geniş yayılışlı ya dabilinmeyen fitocoğrafik kökenlidir. Araştırma alanındaki en fazla taksona sahipolan cinsler aşağıdaki gibidir: Dactylorhiza Neck. (10 takson), AnacamptisRich. (7 takson), Orchis Tourn. ex L. (7 takson), Epipactis Zinn (6 takson) andOphrys L. (5 takson).ANAHTAR KELİMELER: Bolu, Koruma, Morfoloji, Orkideler, Salep,Taksonomi

This study was conducted to reveal the current diversity of Orchidaceae in Bolu province and to make detailed morphometric analyzes and population observations on taxa. In the research area, a total of 92 field studies were conducted from April 2014 to September 2017, and 2727 plant specimens belonging to 231 populations/stations were collected from the research area and 53 taxa belonging to 17 genera were determined. Of all the collected taxa, seven are endemic and one is rare. The IUCN threat categories of endemic and rare plants are as follows: 7 taxa `NE (not evaluated) at global level and 1 rare taxon is found in the `VU (vulnerable)` category at regional level. In the detailed morphological studies, two systems have been applied for evaluation of the taxa and compared: traditional taxonomy and numerical taxonomy. In the traditional morphological analyses, 41 quantitative, 28 qualitative characters were used. The detailed descriptions, habitat and locality characteristics, and regional conservation assessments of all taxa were given. For the numerical taxonomic analyses, as possible at 10 specimens from each population was sampled randomly. If there were not enough individuals in the population, 5 samples were taken. In the numerical evaluation of all taxa, principle component and cluster analyses were used to analyse the variation of 40 quantitative, 3 qualitative characters measured for 57 OTUs (operational taxonomic units). In this study, one taxon (Anacamptis × parvifolia (Chaub.) H.Kretzschmar, Eccarius & H.Dietr.) for Turkey and nine taxa for Bolu were determined as new records. Concerning the life forms, 91% (48 taxa) of taxa are photosynthetic autotrophs while the remaining 9% (5 taxa) are saprophytes without chlorophyll. Considering phytogeographic regions of 53 taxa, 11 of them are Euro-Siberian elements, one of them is Irano-Turanian, one of them are Hyrcano-Euxine and 14 of them is Mediterranean elements. Some of the identified taxa (26 taxa) were widespread and of unknown phytogeographic origin. The genera with the most taxa in the research area are as follows: Dactylorhiza Neck. (10 taxa), Anacamptis Rich. (7 taxa), Orchis Tourn. ex L. (7 taxa), Epipactis Zinn (6 taxa) and Ophrys L. (5 taxa).