Zemin hareketlerinin coğrafi bilgi sistemi destekli analizi: Kozlu örneği

Abstract

Bu çalışmada, can ve mal kayıplarına neden olan heyelanların ve yeraltı madencilik faaliyeti sonucunda yeryüzeyinde oluşan tasmanın sıkça meydana geldiği Batı Karadeniz Bölümünde yer alan Kozlu (Zonguldak) yöresi, heyelan ve tasman duyarlılığı açısından incelenmiştir. Heyelan duyarlılık haritasının üretiminde gerek literatür araştırmaları ve gerekse arazi çalışmaları sonucunda; litoloji-ayrışma, eğim, bakı, arazi yoğunluğu, yükseklik ve yola yakınlık parametrelerinin etkili olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, bu katman haritalarının, meydana gelmiş heyelanlarla ilişkilerinin belirlenmesi için gerekli olan heyelan envanter haritası, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğünden (MTA) elde edilmiştir. Veri katmanlarının her birinin ve katmanların alt gruplarının heyelan oluşumundaki etkilerini (ağırlıklarını) belirlemek için Analitik Hiyerarşi ve Benzerlik Oranı (BO) Yöntemleri kullanılmıştır. Elde edilen katmanlar, ağırlıklarına göre değerlendirilerek analizler yapılmış ve heyelan duyarlılık haritası üretilmiştir. Üretilen heyelan duyarlılık haritaları, çok düşük, düşük, orta, yüksek ve çok yüksek olmak üzere 5 sınıf olarak belirlenmiştir. Ayrıca, yapılanmodellemenin gerçekle ne kadar uyuştuğunu görmek için, elde edilen heyelan duyarlılık haritaları ile heyelan envanter haritası karşılaştırılmış ve Çok kriterli Karar Analizi (ÇKKA) yöntemine göre %88'lik, BO yöntemine göre %84'lük bir oranda örtüşme tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlar çalışma bölgesi için kullanılan veriler dikkate alındığında ÇKKA metodunun BO yöntemine göre daha iyi sonuçlar verdiğini göstermiştir. Üretilmiş olan heyelan duyarlılık haritasının bölgede ileriye dönük yerleşim planlamalarında duraysızlıklarla ilgili sorunların azaltılması ve önlenmesi konusunda önemli katkı sağlayabileceği düşünülmektedir. Yer altı maden üretimlerinin yerin yakın alt katmanlarında ve yeryüzünde yarattığı deformasyon oluşumuna madencilik literatüründe TASMAN adı verilmektedir. Günümüzde tasman büyüklüğünün kestirimine yönelik değişik yöntemler geliştirilmiştir. Bu yöntemlerin uygulanışında değişik parametreler kullanılmaktadır. Bu parametreler; üretim alanının geometrik bilgileri, üretim alanının yeraltındaki konum bilgileri, diğer üretimlerle konumsal ilişkileri, jeolojik bilgiler vb. gibi veri ve veri guruplarından oluşmaktadır. Yeraltı madencilik faaliyeti sonucunda yeryüzeyinde oluşan tasmanın kentlerin sürdürülebilir yaşamı açısından büyük önemi bulunduğundan tasman etki alanlarının belirlenmesi gereklidir. Çalışmada Zonguldak Taşkömür havzası kozlu üretim bölgesinde gerçekleştirilen yeraltı madencilik faaliyeti sonucunda yer yüzeyinde oluşan tasmanın etki alanları Python programlama dilinde bilgisayar kodları geliştirilip ArcGIS yazılımına entegre edilerek belirlenmiştir.

In this study, the Kozlu (Zonguldak) area located in the Western part of the Black Sea Region, where frequently-occurring landslides and subsidence at the surface loss of human lives and goods, are investigated with respect to landslide and subsidences susceptibility. As a result of literature and field studies, lithology, slope, aspect, land class, elevation and distance to the main road were found to be effective during the production of the landslide susceptibility map. In addition, the landslide inventory map needed to define the relations between these layer maps and the previous landslides, has been obtained from the MTA (Mineral Research and Exploration General Directorate). Analytical Hierarchy and Likelihood Ratio Methods has been used to determine the effect (weight) of each data layers and subgroups of the layers on the occurrence of landslides the obtained layers were evaluated according to their weights and analyzed, and then the landslide susceptibility map was produced. This map was divided into five zones based on the degree of susceptibility to landslides, identified as very low-, low-, medium-, high- and very high- risk zones. The field and percentage distributions have been calculated, and about 88% according to Multi Criteria Decision Analysis (MCDA), about 84% according to Likelihood Ratio. In summary, results showed that MCDA method outperformed Likelihood Ratio methods for landslide risk assessment for the dataset considered in this thesis. As a consequence The landslide susceptibility maps produced herein is considered a valuable tool for reducing the landslide hazard and for the planning purposes. The name at the mining literature of the deformations in subsurface strata and surface induced from underground mining activities is subsidence. Now, different methods developed for prediction of subsidence value, and also many parameters used in the application of these methods. These parameters include are any data and data groups like geometrical info's of the production area, underground location info's of the production area, positional relations with the other production areas, geologic info's and act. Determining at amount of deformations (subsidence) at the surface is required because of emphasis with respect to sustainable developments in cities and country itself. In this study determine of effect area of subsidence induced from subsurface mining in the Zonguldak Hardcoal Basin Kozlu production region of developing computer code in the python programming language and integrated into the ArcGIS software.