Kadızâde Mehmed Tâhir Efendi ve `Risâle-i Nûriye` adlı eseri

Abstract

Şeyhülislam Kadızâde Mehmed Tâhir Efendi (1747-1838) Tokat'ta dünyaya gelmiştir. Babası kadı Ömer Efendi'dir. İlk eğitimini babasından almıştır. Babası adındanda anlaşılacağı üzere kadı olarak Osmanlı İmparatorluğunda görev yapmıştır. Daha sonra İstanbul'a giderek devrin tanınmış âlimlerinden ders görmüştür. Mehmed Tâhir Efendi 1196/1782 yılında girmiş olduğu ruûs imtihanını kazanarak müderris olmuştur. Bu görevden sonra kadılığa terfi etmiş olup Anadolu ve Rumeli'nin birçok ilinde kadı olarak görev yapmıştır. Sırasıyla; Osman Paşazâde İzzet Bey'in Teşrîfatçılık memurluğunda bulundu ardından Yenişehr-i Fenâr Kadılığına getirildi. Mekke pâyeliğini elde etti. 1818 yılında İstanbul kadılığına getirildi. 1824 senesinde Anadolu kazaskeri oldu. 1824 yılında Mekkîzâde Âsım Efendi'den sonra Şeyhülislam olarak göreve getirildi. Padişah II. Mahmut zamanında Şeyhülislam olarak görev yapmıştır. İki buçuk yıl bu görevi sürdürmüştür. En büyük hizmeti devlete karşı isyan eden yeniçeriler hakkında vermiş olduğu fetvasıdır. Devletin yanında mânevi olarak durarak padişahın teveccühünü kazanmıştır. Yaşlılığından dolayı görevinden ayrılmıştır. Bu ayrılıştan sonra Şeyhülislam, Risâle-i Nûriye adlı eseri yazmıştır. Tasavvufa dair kırk bir konudan bahseden bu eseri biz tez çalışmamız olarak ele alıp üzerinde çalıştık. Tez çalışmamız iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Kadızâde'nin hayatını, eserlerini, ikinci bölümde kısaca tasavvufun tanımını, amacını, gayesini ve tasavvufi görüşünü ele aldık.Anahtar Kelimeler: Tasavvuf, Şeyhülislam, Tarîkat, Kâdirîlik, Kadızâde Mehmed Tâhir. Şeyhülislam Kadızâde Mehmed Tâhir Efendi (1747-1838) Tokat'ta dünyaya gelmiştir. Babası kadı Ömer Efendi'dir. İlk eğitimini babasından almıştır. Babası adındanda anlaşılacağı üzere kadı olarak Osmanlı İmparatorluğunda görev yapmıştır. Daha sonra İstanbul'a giderek devrin tanınmış âlimlerinden ders görmüştür. Mehmed Tâhir Efendi 1196/1782 yılında girmiş olduğu ruûs imtihanını kazanarak müderris olmuştur. Bu görevden sonra kadılığa terfi etmiş olup Anadolu ve Rumeli'nin birçok ilinde kadı olarak görev yapmıştır. Sırasıyla; Osman Paşazâde İzzet Bey'in Teşrîfatçılık memurluğunda bulundu ardından Yenişehr-i Fenâr Kadılığına getirildi. Mekke pâyeliğini elde etti. 1818 yılında İstanbul kadılığına getirildi. 1824 senesinde Anadolu kazaskeri oldu. 1824 yılında Mekkîzâde Âsım Efendi'den sonra Şeyhülislam olarak göreve getirildi. Padişah II. Mahmut zamanında Şeyhülislam olarak görev yapmıştır. İki buçuk yıl bu görevi sürdürmüştür. En büyük hizmeti devlete karşı isyan eden yeniçeriler hakkında vermiş olduğu fetvasıdır. Devletin yanında mânevi olarak durarak padişahın teveccühünü kazanmıştır. Yaşlılığından dolayı görevinden ayrılmıştır. Bu ayrılıştan sonra Şeyhülislam, Risâle-i Nûriye adlı eseri yazmıştır. Tasavvufa dair kırk bir konudan bahseden bu eseri biz tez çalışmamız olarak ele alıp üzerinde çalıştık. Tez çalışmamız iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Kadızâde'nin hayatını, eserlerini, ikinci bölümde kısaca tasavvufun tanımını, amacını, gayesini ve tasavvufi görüşünü ele aldık.Anahtar Kelimeler: Tasavvuf, Şeyhülislam, Tarîkat, Kâdirîlik, Kadızâde Mehmed Tâhir. Şeyhülislam Kadızâde Mehmed Tâhir Efendi (1747-1838) Tokat'ta dünyaya gelmiştir. Babası kadı Ömer Efendi'dir. İlk eğitimini babasından almıştır. Babası adındanda anlaşılacağı üzere kadı olarak Osmanlı İmparatorluğunda görev yapmıştır. Daha sonra İstanbul'a giderek devrin tanınmış âlimlerinden ders görmüştür. Mehmed Tâhir Efendi 1196/1782 yılında girmiş olduğu ruûs imtihanını kazanarak müderris olmuştur. Bu görevden sonra kadılığa terfi etmiş olup Anadolu ve Rumeli'nin birçok ilinde kadı olarak görev yapmıştır. Sırasıyla; Osman Paşazâde İzzet Bey'in Teşrîfatçılık memurluğunda bulundu ardından Yenişehr-i Fenâr Kadılığına getirildi. Mekke pâyeliğini elde etti. 1818 yılında İstanbul kadılığına getirildi. 1824 senesinde Anadolu kazaskeri oldu. 1824 yılında Mekkîzâde Âsım Efendi'den sonra Şeyhülislam olarak göreve getirildi. Padişah II. Mahmut zamanında Şeyhülislam olarak görev yapmıştır. İki buçuk yıl bu görevi sürdürmüştür. En büyük hizmeti devlete karşı isyan eden yeniçeriler hakkında vermiş olduğu fetvasıdır. Devletin yanında mânevi olarak durarak padişahın teveccühünü kazanmıştır. Yaşlılığından dolayı görevinden ayrılmıştır. Bu ayrılıştan sonra Şeyhülislam, Risâle-i Nûriye adlı eseri yazmıştır. Tasavvufa dair kırk bir konudan bahseden bu eseri biz tez çalışmamız olarak ele alıp üzerinde çalıştık. Tez çalışmamız iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Kadızâde'nin hayatını, eserlerini, ikinci bölümde kısaca tasavvufun tanımını, amacını, gayesini ve tasavvufi görüşünü ele aldık.

Shaykh al-Islam Kadızâde Mehmed Tâhir Efendi (1747-1838) was born in Tokat. His father was cadi Ömer Efendi. He received his first education from his father. As it could be understood from the name, his father worked as a qadi in the Ottoman Empire. Later, Kadızâde Mehmed Tâhir Efendi came to Istanbul and took courses from the well-known scholars of his era. Mehmed Tâhir Efendi became a 'mudarris' (teacher) by passing the 'ruûs' exam he took in 1196/1782. Following this position, he was promoted to as a qadi and worked as a qadi in several cities of Anatolia and Rumelia. He served as an emcee for Osman Paşazade İzzet Bey and then, he was appointed as the qadi to Yenişehr-i Fenâr. He obtained the Mecca honour. In 1818, he was appointed as the cadi to Istanbul. He became the 'qadi-ul asker' (i.e. judge of the army) in 1824. He was appointed as the Shaykh al-Islam after Mekkîzâde Âsım Efendi in 1824. In the time of Padishah Mahmud, he worked as the Shaykh al-Islam. He held this position for two and a half year. His biggest service was the fatwa he gave about the janissaries who revolted against the government. He gained the padishah's appreciation through spiritually standing by the government. He retired his position due to his age. Following his retirement, the Shaykh al-Islam wrote the work titled Risâle-i Nûriye. We studied on this work, which mentions forty one topics related Sufism, as the main focus of this thesis. Our thesis consists of two parts. We addressed the biography and works of Kadızâde in the first part and briefly defined Sufism, its purpose and Kadızâde's sufistic view in the second part. In the third part.