Kronik obstrüktif akciğer hastalığı olan bireylerin hastalık algısının yaşam kalitesine etkisi

Abstract

Bu çalışma Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) bireylerin, hastalık algılarının yaşam kalitesi üzerine etkisinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır.Kesitsel tipte olan çalışmanın evrenini Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Araştırma Hastanesi Göğüs Hastalıkları servis ve polikliniğine başvuran KOAH tanısı almış hastalar oluşturmuştur. Veriler araştırmacı tarafından literatür taranarak hazırlanan Soru Formu (sosyodemografik ve hastalığa ilişkin özellikler), Hastalık Algısı Ölçeği, Kısa Form – 36 (SF-36) Yaşam Kalitesi Ölçeği kullanılarak yüz yüze görüşme tekniği ile toplanmıştır. Araştırmada örneklem büyüklüğünün hesaplanmasında güç analizi kullanılmıştır. Güç analizinde etki büyüklüğü 0.2, tip I hata (α) düzeyi 0.05 ve güç değeri 0.80 ile örneklem büyüklüğü 199 olarak belirlenmiş olup araştırmaya dahil edilme kriterlerini karşılayan 204 KOAH'lı birey ile tamamlanmıştır. Verilerin analizinde sayı, yüzde, ortalama, standart sapma, ANCOVA (kovaryans analizi) modeli ve pearson korelasyon analizi kullanılmıştır. Veriler SPSS (ver.22) ile değerlendirilmiş olup, istatistik anlamlılık düzeyi olarak p˂0.05 alınmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgulara göre; KOAH'lı bireylerin yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim düzeyi, gelir durumu, kronik hastalık varlığı, sigara ve alkol kullanma durumu ile hastalık algısı ve yaşam kalitesi arasında anlamlı bir fark bulunmuştur (p˂0.05). Hastaların hastalık süresi ve hastalık evresi ile hastalık algısı ve yaşam kalitesi arasında anlamlı bir fark bulunmuştur (p˂0.05).Hastalık süresi ve evresi arttıkça hastaların hastalık algıları ve yaşam kalitelerinin azaldığı belirlenmiştir. SF-36 yaşam kalitesi ölçeği alt boyutları ile hastalık algısı ölçeği alt boyutlarından hastalık tipi, kişisel kontrol, tedavi kontrol, hastalığı anlayabilme ile anlamlı pozitif korelasyon; süre (akut/kronik), sonuçlar, duygusal temsiller, psikolojik atıflar, risk etkenleri boyutu arasında anlamlı negatif korelasyon bulunmuştur. Hastalık algısı ile yaşam kalitesi arasında anlamlı bir ilişki vardır (p˂0.05). KOAH'lı bireyler; kronik ve ciddi sonuçları olan, süreç içerisinde emosyonel ve psikolojik olarak kendilerini olumsuz etkileyen KOAH'ın yaşam kalitelerini azalttığını, hastalıklarının kendileri ve tedavileri ile kontrol altına alınabildiği takdirde yaşam kalitelerinin artacağını düşünmektedir.Sonuç olarak KOAH'lı bireylerde hastalık algısı yaşam kalitesinin iyileştirilmesinde önemli bir yere sahiptir. Etkili bir hastalık yönetimiyle hastanın yaşam kalitesi artmakta ve mortalite azalmaktadır. Bu bağlamda hemşirenin hastasına bütüncül bakım anlayışı ile yaklaşarak hastaların hastalık algısını ve yaşamış olduğu sorunları belirlemesi, bu sorunların çözümüne veya yaşam kalitesini artırmaya yönelik girişimlerde bulunması önemlidir. Yaşam kalitesinin artırılması pozitif hastalık algısının sağlanabilmesi, komplikasyonların önlenmesi veya azaltılması ve tedavi sürecine uyumun sağlanabilmesi için KOAH'lı bireyler eğitim programlarıyla ve gerektiğinde psikolojik müdahalelerle desteklenmeli; hemşireler bu konuda hasta ve yakınlarına danışmanlık yapmalıdır.Anahtar Kelimeler: Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı, Hastalık Algısı, Yaşam Kalitesi, Hemşire.

The aim of this study is to find out the the effect of illness perception of individuals with Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) on their life. 199 individuals applied to Abant İzzet Baysal University Education Research Hospital, Thoracic Medicine Clinic who has been diagnosed by COPD constitute the study group of this cross-sectional type of research. The data were collected byface-to-face interview using the Questionnaire (sociodemographic and illness-related features), Illness Perception Scale, Short Form - 36 (SF-36) and Quality of Life Scale by researcher. In the study, power analysiswas used to calculate the sample size. In the power analysis, the effect size was 0.2, the type I error (α) was 0.05 and the power value was 0.80, and the sample size was 199, and the analysis was completed with 204 COPD subjects meeting the inclusion criteria. In the analysis of data collected, number, percentage, mean, standard deviation, ANCOVA (covariance analysis) model and pearson correlation analysis were used. Data were evaluated with SPSS (ver.22) and p <0.05 was taken as statistical significance level.According to findings obtained from the study, it is found that there is significant relation between illness perception-life quality and the gender, marital status, education level, income status, presence of chronic illness, smoking and alcohol use status (p>0.05). There was a significant correlation between the illness duration- illness stage of patients and perception of illness-quality of life (p>0.05). It is obtained that patients' perception of illness and quality of life decreases as the illness duration and stage increases. It has been found that while there is a significant positive correlation with personal control, treatment control, understanding of the illness, there is a significant negative correlation with the duration (acute / chronic), results, emotional representations, psychological references, risk factors by the SF-36 life quality measure subscales and illness perception measure sub-scales. There is a significant relationship between the perception of illness and quality of life (p>0.05). Individuals with COPD who have chronic and serious results, believes that COPD which effects themselves emotionally and psychologically in the process, decrease their quality of life, in the other hand their quality of life will increase if their illnesss are controlled by themselves and their treatments.As a result, illness perception of individuals with COPD has an important role in improving the quality of life. With an effective illness management, the patient's quality of life increases and the mortality decreases. In this context, it is really important for the nurse to approach the patient with a holistic approach of care to identify the patients' perception of the illness and the problems they have had, and to attempt to solve these problems or to improve the quality of patient's life. Individuals with COPD should be supported with educational programs and, if necessary, psychological interventions, in order to improve the quality of life, to achieve a positive perception of illness, to prevent or reduce the complications and to adapt to the treatment process; and nurses should advise patients and relatives on these issues.Keywords: Chronic Obstructive Pulmonary İllness, Illness Perception, Quality of Life, Nurse.