Türkiye`deki fen eğitimi konulu tezlerin konu yönelimi ve yöntemsel analizi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, 1990-2017 yılları arasında Türkiye'de fen eğitimi alanında yapılmış olan yüksek lisans ve doktora tezlerini; i) tez türü, tez yılı, tezin yapıldığı üniversite ve tez danışman unvanına göre incelemek, ii) tezlerde çalışılan konuların analizlerini yapmak, iii) tezlerde kullanılan yöntemleri incelemek ve iv) araştırmada elde edilen bulguları ilk defa bu araştırmada geliştirilmiş olan asma haritası tekniği ile sunmaktır. Oluşturulan asma haritası ile Türkiye'de 1990-2017 yılları arasında fen eğitimi alanında yapılan tezlerde çalışılan konuların çalışılma sıklığını ortaya koymak planlanmıştır.Araştırmada nitel araştırma deseni içerisinde kullanılan doküman incelemesi (analizi) kullanılmıştır. Çalışma kapsamında, Türkiye'de fen eğitimi alanında yapılan 1714 tez analiz edilmiştir. Türkiye'deki tezlerin taranmasında Yükseköğretim Kurulu (YÖK)'nun `Tez Merkezi` kullanılmıştır. Veri toplama aracı olarak, araştırmada hazırlanan `Tez Sınıflama Formu` ve `Tez Tarama Formu` kullanılmıştır. 1990-2017 yılları arasında yapılan ve tam sürümüne ulaşılan 1714 tez betimsel analiz ile incelenmiştir.Elde edilen verilerle Türkiye'de 1990-2017 yılları arasında fen eğitimi alanında yapılan tezlerin türleri ve yıllara göre dağılımları, frekans tablosu ile gösterilmiştir. Daha sonra Türkiye'deki tezlerin hangi üniversitelerde yapıldığı ve tez danışmanlarının unvanları tablolar halinde gösterilmiştir. Tezlerde çalışılan konular, örneklem grubunun özellikleri, tezlerde kullanılan araştırma yöntemleri ve modelleri, tezlerde kullanılan veri toplama araçları ve veri analiz metotları frekans tabloları ile verilmiştir. Türkiye'deki tezlerde çalışılan konuların her biri için akış diyagramları oluşturularak, konuların hangi yıllarda çalışıldığı ve çalışmalarda hangi yöntemsel tekniklerin kullanıldığı sunulmuştur. Son olarak akış diyagramlarından elde edilen veriler kullanılarak fen eğitiminde yapılan çalışmaların dönemlere göre çalışılma sıklığını göstermek amacıyla bu çalışmada geliştirilen `Asma Haritası` oluşturulmuştur.Araştırma bulgularından, tezlerin çoğunu yüksek lisans tezlerinin oluşturduğu, tezlerin yazıldığı yıllara bakıldığında bazı dönemlerde (özellikle 2005-2012 yılları arası) tez sayılarında önemli artış olduğu, tezlerin yazıldığı üniversite bağlamında sırasıyla; Gazi Üniversitesi, Ortadoğu Teknik Ünivesitesi, Atatürk Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, Dokuz Eylül Üniversitesi ve Karadeniz Teknik Üniversitesinin ön plana çıktığı ve tezlerde en fazla doktor öğretim üyesi (eski adıyla yardımcı doçent doktor) akademisyenlerin danışmanlık yaptığı görülmüştür. Konuların çalışılma sayısına bakıldığında en fazla öğretim yaklaşım/yöntem/strateji ve teknikleri, ardından sırasıyla en çok program, kavram yanılgısı ve kavram öğretimi, çevre eğitimi, sınav/kitap/kurum analizi çalışılmıştır. Öğretim yaklaşım/yöntem/strateji ve tekniklerine baktığımızda, kendi içinde 126 farklı konu olduğu tespit edilmiştir. Bu konular arasında en fazla bilgisayar (web) destekli öğrenme, işbirlikli öğrenme, yapılandırmacı yaklaşım, laboratuvar yöntemi/deney teknikleri, argümantasyon, proje tabanlı öğretim, probleme dayalı öğrenme ve araştırma-sorgulamaya dayalı öğrenme konuları çalışılmıştır.Tezlerin yöntemsel özelliklerine yönelik bulgular açısından en fazla ortaokul öğrencilerinin örneklem grubu olarak kullanıldığı, araştırma yöntemi olarak en fazla nicel araştırma yönteminin ve araştırma modeli olarak en çok deneysel modelin kullanıldığı tespit edilmiştir. Tezlerde veri toplama aracı olarak en fazla testler kullanıldığı ve veri analiz yöntemi olarak en çok betimsel analizler ve t-testi kullanıldığı görülmüştür. Ayrıca birçok tezde yöntemsel özelliklerin açık bir şekilde verilmediği tespit edilmiştir.Sonuç olarak, yurtdışında yapılan çalışmaların Türkiye'deki lisansüstü tezlerde çalışılan konuları etkilemiş olabileceği, geçmiş yıllarda yurt dışında çalışılan konuların yıllar sonra Türkiye'de çalışıldığı ancak gelişen internet ve iletişim ağı ile son yıllarda Türkiye'de güncel konuların çalışılmış olduğu sonucuna varılmıştır. Tez özetlerindeki eksikleri azaltmak için ulusal bir tez şablonu oluşturulabileceği, asma haritası çizmek için bilgisayar programı geliştirilebileceği ve araştırmacıların çalışabilecekleri konular önerilmiştir.Anahtar Kelimeler: fen eğitimi, lisansüstü, yöntemsel analiz, asma haritası, konu yönelimi.

The purpose of this research, i) to examine thesis type, thesis year, university where thesis was conducted, and thesis supervisor title, ii) to determine general tendency by analyzing the topics studied in the theses, iii) to examine the methods used in theses, and iv) to present the findings obtained in the research with the vine map technique created in this study, in the master's and doctoral thesis on science education that have been conducted in Turkey between the years 1990-2017. It is planned to present the frequency of the subjects studied in the theses on science education conducted between the years 1990-2017 in Turkey by created vine map.In the study, document analysis, one of the qualitative research methods, was used. Within the content of the study, 1714 theses on science education were analyzed. `Thesis Centre` of Yükseköğretim Kurulu (YÖK) was used for searching the theses in Turkey. `Thesis Classification Form` and `Thesis Search Form` created in the research were used as data collection tools. 1714 theses which had full access and conducted between the years 1990-2017 were examined by descriptive analysis.With the obtained data, the type and distribution of years of the theses on science education in Turkey between the years 1990-2017 was showed by the frequency table. Then, in which university the theses in Turkey is conducted and the titles of thesis supervisor are shown in tables. The subjects studied in the theses, characteristics of thesample group, research methods and models used in the theses, data collection tools and data analysis methods used in the theses were given by frequency tables. By creating the concept nets for each of the issues studied in the theses in Turkey, in which years the topics were studied and which methodological techniques were used in the studies were presented. Finally, by using data obtained by concept nets, `Vine Map`, developed in this study, was created in order to show the frequency of studies in science education according to periods.According to the findings of the study, it was seen that most of the theses were master's theses; there was a significant increase in the number of theses in some periods (especially between 2005-2012) when the years of the theses were examined; Gazi University, Middle East Technical University, Atatürk University, Marmara University, Dokuz Eylül University and Karadeniz Technical University came into prominence respectively as the university where theses were written and `assistant professor doctors` were the academicians studying as the theses supervisor at most. Then, when the frequencies of the studied topics are examined, it was seen that approaches/ methods/ strategies and techniques, programs, misconceptions and concept teaching, environmental education, exam/ book /institution analysis were studied at most. When the teaching approaches / methods / strategies and techniques are investigated, on the other hand, it was found that there were 126 different topics in itself. Among these topics, the most common studied topics were computer based learning, cooperative learning, constructivist approach, laboratory method/ experiment techniques, argumentation, project-based learning, problem-based learning and research-inquiry-based learning, respectively.In terms of the methodological characteristics of the theses, it was determined that secondary school students were preferred as the sample group; quantitative research method was used as the research method, and the experimental model was used as the research model at most. Moreover, it was observed that the most preferred data collection tools were tests, while descriptive analyzes and t-tests were used as data analysis method in these theses at most. In addition, it has been determined that methodological features were not presented clearly in many theses.As a result, it was concluded that studying postgraduate thesis topics in Turkey may have been influenced by the work done in abroad and the topics studied in abroad in the past years have been studied in Turkey after years, but, in recent years, current topics also have been studied in Turkey by means of developing internet and communications network. It has been suggested that a national thesis template can be created to reduce deficiencies in thesis abstracts, a computer program can be developed to draw a vine map and the topics that researchers could be studied.Keywords: science education, postgraduate, methodological analysis, vine map, trend in topics.