1876-1909 Balkan vilayetlerindeki ormanlar ve ormancılık faaliyetleri

Abstract

İnsanlık tarihinin en eski ticaret ve üretim alanlarının en temel hammaddesi olan orman ürünleri Mezolitik Çağ'dan beri işlenmektedir. Bu açıdan değerlendirildiğinde orman ürünlerine bağlı olarak ahşap oymacılığı, işlemeciliği, mobilya tasarımı ve ahşap mimarisi önemli bir gelişme sağlamıştır. Bunun yanısıra tarihin en eski devirlerinden günümüze kadar insanlığın vazgeçilmez ısınma ve pişirme yöntemlerinde de önemli bir yakıt olarak odun, kereste, çıra gibi orman ürünleri kullanılmıştır. Bundan dolayı binlerce yüzyıldır orman ürünlerine bağlı olarak gelişen ormancılık faaliyetleri çok önemli bir yer tutmaktadır.Sanayi İnkılabı ile birlikte ormancılık faaliyetleri gerek hukuki gerekse bilimsel açıdan modernize edilerek orman, botanik bilimleri üzerine araştırma yapan bölümler ve ormancılık faaliyetlerinin çağdaşlaştırıldığı teknik okullar açılmıştır. Sanayi İnkılâbına bağlı olarak ortaya çıkan çeşitli sanayi kollarında üretimin sağlanması için çok amaçlı olarak kullanılan tabii zenginliklerin başında hiç kuşkusuz orman ürünleri gelmektedir. Sanayi İnkılâbı'nda orman ürünleri pişirme amaçlı bir yakıt aracı olarak kullanıldığı gibi mobilya endüstrisinin vazgeçilmez hammaddesi olarak da kullanılmıştır. Yine aynı dönemlerde yaşanan hızlı nüfus artışı, köylerden şehirlere doğru yaşanan göçler sonucunda ısınma ve barınmayı sağlamaya yönelik en önemli ihtiyaçlardan birisi olarak yine orman ürünleri kullanılmıştır. Sanayi İnkılâbı ile ormancılık artık kırsal bir üretim aracı olmaktan çıkmış aynı dönemlerde kâğıt üretimi, mobilyacılık, çeşitli sanayi kollarında yaşanan artış nedeniyle uluslararası ticarete yön veren bir faaliyet haline gelmiştir.20. Yüzyılın başlarında özellikle İngiltere, Fransa, Almanya, Rusya, Norveç gibi ülkeler orman ürünleri üretiminde uluslararası ticarete yön veren ülkeler olmuştur. Bu yüzyılda orman ürünleri küresel ticarete yön veren maddelerden biridir. Bu sebepten dolayı Avrupa ülkeleri 19. yüzyılın başlarından itibaren orman ürünleri ve ormancılık faaliyetlerine yönelik kurumsallaşmaya giderek bu alanda hukuksal düzenlemeler yapmıştır.Osmanlı Devleti ise Kuruluş döneminden yıkılış dönemine kadar geçen süreç içerisinde ormancılık faaliyetlerine ya da orman ürünleri üretimine pekte önem vermemiş, bu üretim alanını sadece kırsal bölgelerde vergilendirme aracı, savaş ve saray ihtiyaçlarını karşılama aracı olarak görmüştür. Tanzimat Dönemi'yle birlikte ormanların tabii ve maddi değerinin anlaşılmaya başlamasıyla Osmanlı Devleti ormanlara yönelik müstakil nizamnameler, kanunnameler yayınlamıştır. Orman Umumi Müdürlüğü, Orman Taşra Teşkilatı ve Orman Mektebi'ni kurarak ormanların korunmasında hassasiyet gösterilmeye başlanırken diğer taraftan kereste açısından zengin ormanların ihale yoluyla satışları gerçekleştirilmiştir.Tezimizde 1876-1909 yılları arasında Osmanlı Devleti'nin Balkan coğrafyasındaki ormanalanları, ormancılık faaliyetleri, ormancılığa dair idari ve hukuki düzenlemeleri ile ormandan elde edilen gelirleri bölümler ve alt başlıklar halinde ele almıştır.

Forest products as the oldest and basic raw materials used in the fields of trade and manufacturing have been processed since the Mesolithic Era. From this perspective, it can be said that forest products such as wood, lumber, firewood having been used as indispensable ways of heating and cooking since the ancient times, as well as wood engraving and embroidery, furniture design and wood architecture developed from forest products have crucial importance in shaping the history. Thus, the forestry activities having been developed thanks to the forest products for centuries are very important.From the time when there was no writing to the Industrial Revolution, traditionally, the activities in the field of forestry were maintained by the methods learned from ancestors and fathers and passed down to the other generations in the same way. However, those activities have become more modern after the Industrial Revolution. In Europe during the Renaissance, as a result of the fact that urbanization and architecture started to gain importance, forests became more important for landscape architecture and aesthetics, and the European states enacted legislations to protect forests with the purpose of preventing forest destruction. So, the first reforms and regulations regarding forestry activities were made during this period.With the Industrial Revolution, the forestry activities were modernized both legally and scholarly and the departments conducting researches about forest and botanical sciences at universities and technical schools where the forestry activities were modernized were established. Forest products are no doubt in the first place among the natural richnesses multi-purposely used for manufacturing in variable branches of industry as a result of the Industrial Revolution. During the Industrial Revolution, forest products were used as fuel for cooking, and also became indispensable raw materials of the furniture industry. As a result of the swift population increase and rural-urban migration in the same period, forest products were among the most important needs for heating and sheltering for people. With the Industrial Revolution, forestry became an activity steering international trade as a result of the increase in the paper manufacturing, furniture business and variable industry branches rather than a rural way of manufacturing. At the beginning of the 20th century, especially the countries like England, France, Germany, Russia, and Norway became leading countries in steering international trade. During this period, forest products were among the global materials steering global trade. For this reason, European countries made legal regulations regarding forest products and forestry activities in order to institutionalize them as of the beginning of the 19th century.The Ottoman Empire, on the other hand, did not attribute much importance to the forestry activities or manufacturing of forest products during the time period from its establishment to its collapse and it regarded this manufacturing field only as a mean of taxation in the rural areas and of fulfilling of the needs of war and palace. However, with the understanding of forests' natural and economical values with the affect of the Tanzimat Era, the Ottoman Empire issued substantive regulations and codes of law regarding forests. On the one hand, the establishment of the General Directorate of Forestry, Provincial Organization of Forestry and School of Forestry demonstrates the empire's sensibility towards the protection of forests. On the other hand, the lumber-rich forests were sold by tender. In this thesis, the forests in the geography of the Ottoman Balkans are discussed under the titles of the forestry activities, administrative and legal regulations regarding forestry, incomes acquired from the forests between 1876-1909 including the periods mentioned above.