Türkiye`de ara rejim dönemleri (1960-1973)

Abstract

Türkiye, 1923'te Cumhuriyetin ilanından İkinci Dünya Savaşı'nın sonuna kadar, 22 yıl tek partili sistemle yönetilmiştir. 1945'te iç ve dış şartların zorlamasıyla çok partili sisteme geçilmiş ve bu süreçte Demokrat Parti kurulmuştur.14 Mayıs 1950 genel seçimleri sonucu Demokrat Parti, 27 yıllık Cumhuriyet Halk Partisi yönetiminden sonra iktidara gelmiştir. Demokrat Parti, ilk döneminde birçok alanda ve özellikle ekonomide ciddi başarılar sağlamıştır. Ancak, 1950'li yılların ikinci yarısından itibaren olumsuzluklar baş göstermiş; ülke hızla siyasi ve ekonomik krize doğru gitmiştir. Cumhuriyet Halk Partisi ile bir kısım aydın-bürokrat ve basının da kışkırtmasıyla, Demokrat Parti gittikçe muhalefete karşı sert tedbirlere başvurmuştur. Ordu içerisinde örgütlenen bazı subaylar, ülkenin içerisinde bulunduğu kriz ortamını gerekçe göstererek 27 Mayıs 1960 darbesini gerçekleştirmişlerdir. Demokrasinin rafa kaldırıldığı ve ülkenin Milli Birlik Komitesi eliyle yönetildiği bir ara rejim dönemi oluşturulmuştur. Bu dönemde siyasi faaliyetler yasaklanmış, Demokrat Parti kapatılmış ve Demokrat Parti yöneticileri yargılanarak cezalandırılmışlardır.Bu süreçte yeni bir anayasa hazırlanmış ve tekrar Ekim 1961'den itibaren demokrasiye geçilmiştir. 1965 seçimlerine kadar ülke, koalisyon hükümetleri tarafından yönetilmiştir. 1965 seçimlerinde Adalet Partisi'nin tek başına iktidara gelmesinden sonra, 1968 gençlik hareketi ile başlayan siyasi kriz ve şiddet gittikçe artmıştır. Artan terör olaylarını bitirmek ve reformları uygulamak gerekçesi ile 12 Mart 1971'de Silahlı Kuvvetler bir muhtıra vermiştir. Bunun üzerine hükümet istifa etmiş ve askerlerin himayesinde yeni bir hükümet kurulmuştur. 12 Mart 1971 müdahalesinden sonra, askerler doğrudan yönetimi ele almamışlardır. Askerin himayesinde oluşturulan ara rejim döneminde de sorunlar ve şiddet bitmemiştir. Bazı partiler kapatılmış ve tutuklamalar yaşanmıştır. Nihayetinde Ekim 1973 seçimleri ile ara rejim dönemi sona ermiştir.Anahtar Kelimeler: Demokrasi, cumhuriyet, darbe, askeri yönetim, ara rejim.

The administration system of Turkey since (1923) the declaration of independence to Second World War was based on a single party regime. With the forcement of internal and external in 1945, multi-party system was put in progress and in this period Democrat Party established.After 27 years dominance of Repuclican People's Party (CHP), Democrat Party (DP) came to power in 14 May 1950. In the first period of its power, it had gained tremendous success. However, from the the begining of second period, many problems occurred anda the country declined as economically and politically towards a crisis. Because of CHP's and some intelectual burocrats and press provacotion, Democrat Party had district pressure on oppostions. Some military officers in the Army provide the situation of the contry as an excuse and staged a coup.An interim rejime was designed with the abolishment of democracy and the management by the hands of National United Commity in the course of this era; Democrat Party was closed down, political activities cancelled and the administers of Democrat Party were put on trial and punished.During this period, a new constitution was prepared and after 1961 democracy was in the process. Till the 1965, the country was administered by coalition goverment. In the election of 1965, Justice Party came to power without any coalition partner. In this term, with the effect of 1968 young movement the violence and political crisis increased. To put an end to this kind of events, in 12 March 1971, military forces declared a memorandum and a new goverment was formed in the control of the soldiers. After 12th march 1971 coup.; the Soldiers did not rule directly. After this event, the problems did not vanished. MAny parties had been closed and some imprisonment occured. All in all, with the 1973 election, this term had come to the end.Key Words: Democracy, republic, coup, military rule, interim regime.