Van Gölü Havzası ile Urmiye Gölü Havzası Urartu materyal kültürlerinin merkez-taşra farklılıkları çerçevesinde bir karşılaştırması

Abstract

M.Ö. 9. yüzyıl ortalarında merkezi bir krallık olarak dağlık Doğu Türkiye'de yerini alan Urartu Krallığı; Orta Demir Çağı'nın sonlarına kadar bölge üzerinde hâkimiyet sağlamıştır. Urartular Krallığı'nın temel genişleme politikaları bölgede etkin olan diğer krallıkların politikalarından bağımsız düşünülemez. Doğu kesimlerindeki topraklarda güney ve batı topraklarına oranla daha az siyasal etkinliğe sahip olan toplulukların yer alması politikalarının yönlerini belirlemede etkin olmuştur.Bu bölgelere yapılan seferler Urartular'ın yazıtlarına büyük oranda yansımıştır. Yazıtlara yansıyan bilgiler doğrultusunda Urartular'ın sefer amaçları büyük oranda anlaşılmaktadır. Temel amaçları Urmiye Havzası'nı oluşturdukları koloni sistemlerinin bir parçası yapmak ve bu sayede güçlü bir merkezi krallık sistemi oluşturmaktır. Bu koloni faaliyetleri `Dünya Sistemleri Teorisi'ne` durumu aslında Uruk gibi Uruk kültür grubu gibitarih öncesi toplumların faaliyetlerinden çok da farksız değildir.Urmiye Havzası'nı `Dünya Sistemleri Analizi'nde` yer alan periferi alanı olarak gören Urartu Krallığı; bu sömürgeci amaçlarını yazıtlarında açık bir şekilde göstermektedir. Uyguladıkları bu politika sonucunda daha erken dönemlerde var olan kültürel etkileşim özellikle zorla toplu nüfus aktarımları ve artan ticari ve askeri hareketlilikle daha da derinleşmiştir. Süreç içerisinde Urartu Krallığı Van GölüHavzası ve Urmiye Gölü Havzası'nı tek kültürel ve siyasal alana dönüştürecek ve kolonial faaliyetleriyle de bu bölgede denetimi büyük oranda sağlayacaktır.Anahtar Kelimeler: Urartu, Dünya Sistemler Teorisi, Kolonileştirme, Urmiye Havzası, Van Gölü Havzası, Materyal Kültürü.

The Urartian Kingdom, which was established as a central kingdom located in mountainous Eastern Turkey in mid-9th century B.C. ruled over the region until the end of the Middle Iron Age. The policy of expansion of teh Urartian Kingdom cannot be evaluated independent from the policies of other kingdoms active in the region. The existence of population groups with a lower level of political activity in the regions to the east and west was decisive in determining the direction of their policies.The military campaigns conducted towards the eastern regions were reflected to the Urartian inscriptions at a great extent. The aims of the campaigns of Urartians can be understood from the information that were provided in these inscriptions. Their main aims were to make the Urmia Basin a part of the colonization system that they have created and to form a strong central kingdom system in this way. These colonization activities were not very different from the activities of Prehistoric populations like the Uruk cultural group based on the `World Systems Theory`.The Urartian Kingdom, which saw the Urmia Basin a peripheral area based on the World Systems Analysis reflected its colonialist aims to its inscirptions clearly. These policies, especially with forced population movements and with the increased trade and military movements, resulted with a deepening of cultural interactions already existing in earlier periods. The Urartian Kingdom managed to transform theLake Van Basin and the Urmia Basin into one cultural and political region, and managed to control it through colonial activities to a great extent.Keywords: Urartian, World Systems Theory, Colonization, Urmia Basin, Lake Van Basin, Material Culture.