Bitlis`te siyasi parti faaliyetleri (1920-1950)

Abstract

Bu çalışmanın amacı, devletin içinde gerçekleşen siyasi gelişmelerin Bitlis'teki yansımalarını, 1920-1950 yılları arasındaki dönem çerçevesinde incelemektir.Araştırmada öncelikle, Bitlis'in tarihi, mülki taksimatı, sanayisi ve ticari faaliyetleri Osmanlı ve Cumhuriyet dönemleri çerçevesinde ele alınmış, Bitlis ilinin bu dönemdeki genel görünümü ortaya konmuştur. Türkiye'de Cumhuriyet'in İlanı'ndan 1950'ye kadar temsil alanındaki gelişmeler, seçim uygulamaları, 1923 seçimleri, tek partili dönem, 1927, 1931, 1935, 1939 seçimleri genel olarak incelendikten sonra bu siyasi gelişmelerin Bitlis'teki siyasi faaliyetlere etkileri üzerinde durulmuştur.Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar vilayet merkezi olan Bitlis'in, 1929 yılında kaza haline gelmesi ve 4 Ocak 1936 tarihinde yeniden vilayet merkezi olması da Bitlis'in siyasi hayatında etkili bir rol oynamıştır. 1923'ten sonra Türk toplumunun yaşamında gerçekleşen değişmeler siyasi hayatta da etkisini göstermiştir. 1946 yılında çok partili hayata geçişin ilk adımı olan Demokrat Parti kurulmuş, siyasi muhalefet olgusu ortaya çıkmıştır. Demokrat Parti'nin, Bitlis'teki teşkilatlanmasıyla beraber, Cumhuriyet Halk Partisi'nin bu teşkilatlanmaya karşı faaliyetleri incelenmiştir. 1944 yılına kadar sadece Bitlis merkezde parti teşkilatı kuran Cumhuriyet Halk Partisi, 1945'ten sonra Bitlis'e bağlı ilçe ve bucaklarda da teşkilat kurmuştur. 1951 yılına kadar Cumhuriyet Halk Partisi'nin hâkim olduğu Bitlis'te Demokrat Parti ilk defa 1951 yılında milletvekili çıkarmıştır.Araştırmada Umum Müfettişlik raporları, Demokrat Parti ve Cumhuriyet Halk Partisi'nden mebusluk talebinde bulunanların listeleri, il ve ilçe idare kurulları, muhtarlık seçimleri ve sonuçları da incelenmiş bu kapsamda değerlendirme yapılmıştır.Yapılan çalışma sonucunda ülke genelinde yaşanan siyasi gelişmeler, Bitlis'te de etkilerini gösterdiği ve Bitlis'teki siyasi hayatı etkilediği görülmüştür. Bu çalışma ile 1920-1950 yılları arasında Bitlis'teki siyasi faaliyetler, ülkedeki siyasi faaliyetlerin gelişimiyle birlikte bir bütün olarak ortaya konmuştur.

The purpose of this study is to examine the reflections of the political developments taking place within the state in Bitlis within the framework of the period between 1920-1950.First of all, in the research, the history, civil division, industry and commercial activities of Bitlis were handled within the framework of the Ottoman and Republic periods, and the general view of Bitlis province in this period was revealed. Developments in the area represented until 1950 the proclamation of the Republic in Turkey, choose Applications, 1923 elections, the single-party era, 1927, 1931, 1935, after the 1939 elections an overall examination focused on the impact of political activities in Bitlis these political developments.The fact that Bitlis, which was the center of the province until the first years of the Republic, became an accident in 1929 and became a province center again on January 4, 1936, played an effective role in the political life of Bitlis. The changes that took place in the life of Turkish society after 1923 have also shown their effect in political life. In 1946, the Democrat Party, which was the first step in transition to multi-party life, was established and the phenomenon of political opposition emerged. With the organization of the Democratic Party in Bitlis, the activities of the Republican People's Party against this organization were examined. The Republican People's Party, which established a party organization only in the center of Bitlis until 1944, also established organizations in the districts and sub-districts of Bitlis after 1945. In Bitlis, which was ruled by the Republican People's Party until 1951, the Democrat Party first took out a deputy in 1951.In the study, the reports of the General Inspectorate, the lists of the Democratic Party and the Republican People's Party, the provincial and district administrative boards, the mukhtar elections and their results were also examined and evaluated within this scope.As a result of the study, it was seen that the political developments experienced throughout the country had their effects in Bitlis and affected the political life in Bitlis. With this study, the political activities in Bitlis between the years 1920-1950 were revealed as a whole with the development of the political activities in the country.