Arap dilinde cümle-i mu`terize ve Kur`ân-ı Kerîm`den seçme örnekler

Abstract

Bu çalışma, Arap dilinde cümle-i muterize ve Kur'ân-ı Kerim'den seçme örnekler incelenmek amacıyla hazırlanmıştır. Çalışmamız giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde araştırma konusu, önemi, amacı, sınırları, çalışma esnasında kullanılan kaynaklar ve araştırma metoduna yer verilmiştir.Birinci bölümde Arapçada genel olarak kullanılan cümleler üzerinde durulmuştur. Başta cümle kavramının sözlük ve terim anlamlarına temas edilmiştir. Sonra cümlenin öğeleri ve çeşitleri analiz edilmiştir. Özellikle Arapçada cümlenin en temel kısımları olan iraptan mahalli olan cümleler ve iraptan mahalli olmayan cümleler ayrı ayrı olarak ele alınmıştır. İkinci bölümde ise Arapçada kullanılan cümle-i mu'terize konusu işlenmiştır. Önce cümle-i muterize tanımlanmış, daha sonra cümle-i muterize ile diğer belâgî kavramlar arasındaki farkları belirtilmiştir. İ'tirâziyye cümlesi üslûbuna ait harfleri, i'tirâziyye cümlesinin özellikleri, geliş amaçları ve şekilleri, tefsir, belâgat ve gramer gibi çeşitli kaynaklardan konumuzla ilgili bölümlerinden alınarak bir araya getirilmiştir.Üçüncü bölümde cümle-i mu'terizenin Kur'ân-ı Kerim'de kullanımı seçme örnekler üzerinden çalışılmıştır. Bu çalışma yapılırken, nahiv âlimi İbn Hişam'ın Muğni'l-Lebib adlı eserinde ele aldığı, iraptan mahalli olmayan cümlelerin ikincisi olan i'tirâziyye cümlesini üç varsayım üzerine on yedi yerde bulunduğunu belirterek genel hatlarını çizdiği üslûp takip edilmiştir. Bu varsayımların birincisi: Cümlenin temel öğeleri arasında i'tirâziyye cümlesi. İkincisi: Cümlenin temel öğelerine doğrudan bağlanan öğeler arasında i'tirâziyye cümlesi Üçüncüsü: Cümlenin temel öğelerine doğrudan bağlanmayan öğeler arasında i'tirâziyye cümlesi şeklinde sıralanmıştır. Tezimizin üçüncü bölümü bu sıralamaya göre çalışılmıştır. Çalışmamız, bulunan verilerin, tespitlerin ve önerilerin değerlendirilmesi sonuç bölümünde yapılarak tamamlanmıştır.Anahtar Kelimeler: Arapça; Nahiv; Belâgat; Cümle; İ'râb; Kur'an-ı Kerim; İ'tirâziyye cümlesi

This study is prepared to examine the parenthetical sentence of Arabic language and selected examples from the Qur'an.Our work consists of an introduction and three parts. Introduction includes topic, significance, purpose and boundaries of the research, also resources used during the study and the research method.The first part focuses on the sentences commonly used in the Arabic language. At first, dictionary and term meanings of the sentence have been touched. Then, the items, the patterns and the types of the sentence have been analyzed. In particular, main parts of the Arabic sentences, namely regular in syntax and irregular in syntax are separately considered.In the second part, the parenthetical sentence is examined according to Arabic language. First, the parenthetical sentence is defined, then the differences between the parenthetical sentence and other concepts are discoursed. The letters of the parenthetical sentence, characteristics of the parenthetical sentence, the aims and forms are gathered from the sources such as Tafsir, Balaghah and grammar.In the third chapter, use through selected examples the parenthetical sentence in the Qur'an is discoursed. While this work, it was followed by the general style of Ibn Hisham's Mughni'l-Lebib, stating that the second of the irregular sentences in syntax is the parenthetical sentences and had seventeen places on three assumptions. The first of these assumptions: the parenthetical sentence among the basic items of the sentence. Second: the parenthetical sentence among items directly connected to the basic elements of the sentence. Third: the parenthetical sentence among the items that are not directly connected to the basic items of the sentence. The third part of our thesis has been studied in this order.Our work has been completed with evaluating the findings and suggestions in the conclusion part.Key Words: Arabic; language; Syntax; Balaghah; Sentence; I'rāb; the Glorious; Qur'an; The Parenthetical Sentence.