Avrupa Birliği ve Türk Rekabet Hukuku çerçevesinde hakim durumun kötüye kullanılması

Abstract

Bu tez, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'un 6. maddesi çerçevesinde hakim durumun kötüye kullanılmasının yasaklanması ile ilgili temel kavramları, bu düzenlemenin Avrupa Topluluğu Antlaşması'ndaki karşılığı olan 82. madde ile karşılaştırmalı olarak incelemektedir. Tarihsel olarak, 80'li yıl1ara kadar Türk ekonomisinin, serbest rekabet şartlarının ve rekabet kültürünün bulunmadığı ve devletin ya da devlet tarafından himaye edilen teşebbüslerin piyasalara hakim olduğu bir yapıda olduğu bilinmektedir. 80'li yıllardan itibaren izlenen liberal politikalar, Türk ekonomisinin anti-rekabetçi yapısını reforme etmede yeterli olmamış; bilhassa ekonomik yoğunlaşma konusunda yapılan iktisadi analizler, piyasalardaki tekelci yapının fazla değişmediğini ortaya koymuştur. Böylece hem fiili durumun yarattığı bir ihtiyaç hem de üyelik hedefi doğrultusunda Avrupa Birliği'ne verilen taaahhütlerin bir neticesi olarak, 13 Aralık 1994 tarihinde 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun yürürlüğe girmiştir. Rekabet Kanunu'nun yürürlüğe girmesi ile belirli bir pazardaki hakim durum kavramı önem kazanmış; bir veya birden fazla teşebbüsün, ülkenin bütününde veya bir bölümünde bir mal veya hizmet piyasasındaki hakim durumunu tek başına yahut başkaları ile yapacağı anlaşmalar ya da birlikte davranışlar ile kötüye kullanması hukuka aykırı kabul edilerek yasaklanmıştır. 4054 sayılı Kanun'u uygulamak ile tek başına sorumlu olan Rekabet Kurumu da, kanunda hakim durumun yasaklanmasına ilişkin öngörülen kavramları pek çok uyuşmazlığa uygulamıştır. Bu tezin yazılmasındaki amaç, hakim durumun ve kötüye kullanmanın varlığının tespitinde gözetilen temel ilkeler açısından, Avrupa Birliği Rekabet Hukuku ve Türk Rekabet Hukuku'nun bir karşılaştırmasını yapmak ve Rekabet Kurumu'nca ilgili kavramların yorumlanması ve uyuşmazlıklara uygulanması sürecinde, Avrupa Birliği Rekabet Hukuku düzenlemeleri ile Komisyon ve Avrupa Toplulukları Adalet Divanı kararlarının ne derece yönlendirici olduğunu ortaya koymaktır.

This thesis analyzes the basic principles governing the prohibition of abuse of dominant position dictated by Article 6 of the Law on the Protection of Competition No 4054 in comparison to Article 82, which is its counterpart regulation in the Treaty Establishing the European Community. Historically, it is known that till the 1980s the Turkish economy had a structure in which the conditions for free competition were not met, thorough knowledge about competition did not exist, and the government or undertakings protected by the government dominated the markets. Liberal policies implemented since the 1980s did not suffice to reform the anti-competitive structure of the Turkish economy. In particular, economic analyses on the issue of economic concentration showed that the monopolistic structure of the markets did not change sufficiently. Thus, as a result of the need created by the situation on the ground, as well as the commitments made to the European Union with respect to future membership, the Law on the Protection of Competition No 4054 came into effect on December 13, 1994. As a result of the Competition Law taking effect, the notion of dominant position in a specific market gained importance; and the abuse, by one or more undertakings, of their dominant position in a market for goods or services within the whole or a part of the country on their own or through agreements with others or through concerted practices, was considered illegal and was prohibited. The Competition Authority which is single-handedly responsible for enforcing the Law on the Protection of Competition No 4054, has applied principles regarding the prohibition of the abuse of dominant position dictated by the Law in many conflicts. The purpose of this thesis is to compare and contrast European Union Competition Policy and Turkish Competition Policy with regard to the basic principles applied to the determination of the existence of dominant position and its abuse and determine the extent of guidance provided by the European Union Competition Policy regulations and the decisions of the Commission and the International Court of Justice in the interpretation and application by the Turkish Competition Authority of related concepts in conflicts.