Türk hukukunda kısmi süreli iş sözleşmesi

Abstract

İkinci dünya savaşı sonrası meydana gelen ekonomik ve teknolojik gelişmeler ve buna bağlı olarak değişen ve gelişen ekonomiler, sosyal hayatta yaşanan gelişmeler işçi ve işveren arasında daha esnek bir bağ kurulmasına yol açmıştır. Bu durum da klasik çalışmanın yanı sıra esnek çalışma modellerinin benimsenmesini sağlamıştır. Esnek çalışma modelleri, 1970'li yıllarda yaşanan ekonomik krizin etkisiyle, hizmet sektöründe yaşanan önemli gelişmeler sonucunda başta Avrupa olmak üzere tüm dünyada yaygınlaşmaya başlamıştır. Dünyada yaşanan gelişme ve değişmelere paralel şekilde ve ülkemizin ihtiyaçları doğrultusunda AB ve ILO normlarına uygun olarak hazırlanarak yürürlüğe girmiş olan 4857 sayılı İş Kanunu, çalışma hayatında meydana gelen değişimlere cevap verebilme özelliği açısından büyük önem taşımaktadır. 4857 sayılı İş Kanunu'nun getirmiş olduğu temel değişikliklerden birisi de, ekonomimize ve çalışma hayatımıza bazı yeni esnek çalışma modellerinin kazandırmış olmasıdır. Standart dışı- atipik sözleşme türlerinden biri olan kısmi süreli iş sözleşmesi ülkemizde ilk defa 4857 sayılı İş Kanunu tarafından tanımlanarak genel olarak düzenlenmiş ayrıca Kanunda bazı kısmi çalışma türlerine ilişkin özel kurallara yer verilmek suretiyle yasal zemine oturtulmuştur. Nitekim 4857 sayılı İş Kanunu'nun 14. maddesinde ?çağrı üzerine çalışma? başlığı altında kısmi süreli iş sözleşmesinin bir türü olan çağrı üzerine çalışmaya ilişkin hükümlere yer verilmiştir. Bu Kanundan önce iş hukuku mevzuatımızda, normal çalışma rejimi bakımından iş süreleri düzenlenmiş, kısmi süreli çalışmaya ilişkin bir düzenlemeye yer verilmemiştir.4857 Sayılı İş Kanunu'nda kısmi süreli iş sözleşmesi ile ilgili getirilen düzenlemeler AB'nin 1997 tarihli yönergesi ile yürürlüğe giren aynı tarihli Kısmi Süreli Çalışma Hakkında Çerçeve Anlaşmasındaki tanıma ve ILO'nun 1994 tarih ve 175 sayılı Sözleşmesinde yer alan tanım ve esaslara uygundur.4857 sayılı Kanunun 13. maddesi ?Kısmi süreli ve tam süreli iş sözleşmesi? başlığını taşımakla birlikte maddenin birinci fıkrasında kısmi süreli iş sözleşmesi ? işçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlendiği sözleşme? olarak tanımlamıştır. Diğer fıkralarda ise kısmi çalışma, işverenin eşit işlem yapma borcu bağlamında ele alınarak ayrımı haklı kılan neden olmadıkça kısmi süreli çalışan işçi ile tam süreli çalışan işçi arasında ayrım yapılmayacağına ilişkin hükümlere yer verilmiştir. Kısmi süreli çalışan işçi, paraya ilişkin bölünebilir haklardan çalışma süresine uygun olarak yararlanırken, bölünemeyen haklar açısından ayrım yapılmaksızın tam süreli işçiler gibi yararlanacaktır.Türk İş Hukuku Mevzuatında İlk kez 4857 sayılı İş Kanununda düzenlenen kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışma, çalışma süresini kısaltması ve işçiye çalışma süresini bireysel ihtiyaçları doğrultusunda belirleme olanağı sağlaması nedeniyle, öncelikle işçi yararına sonuçlar doğurmaktadır. Bu çalışma sayesinde ailevi sorumlulukları nedeniyle çalışamayan kadınlar iş hayatına atılırken, öğrencilerin de okullarına ara vermeden harçlıklarını çıkarmaları mümkün kılmakta, emekli aylıklarının yeterli gelmemesi nedeniyle çalışmak isteyen emeklilerin de tam süreli çalışmalar yapmadan ek bir kazanç elde etmelerini sağlamaktadır. Bununla birlikte, bu çalışma türü işletmelerde meydana gelen ekonomik krizlere, artan küresel rekabet ve üretim teknolojisindeki ilerlemelere daha kolay uyum sağlamasına olanak tanımaktadır.Ancak kısmi süreli iş sözleşmelerine uygulanacak olan hükümlerin Kanunda tam olarak düzenlenmemiş oluşu tarafımızca eleştirilmektedir. Zira Kanunda düzenlenmeyen bazı önemli konular Yönetmelik ile düzenlenmiştir ve bu durum uygulamada bir takım sıkıntılara yol açmaktadır. Kısmi süreli çalışanlarla ilgili uygulamada tartışmalara yol açan konular olan fazla çalışma, hafta tatil ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti gibi konularda daha ayrıntılı ve uygulamada yaşanan tartışmaları ortadan kaldıracak düzenlemelerin yapılması yerinde olacaktır. Sigorta hak ve yükümlülükleri açısından ise, tam süreli iş sözleşmesi ile çalışanlarla kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar arasında bir ayrım gözetilmemiştir. Bu kişiler bir ayrım yapılmaksızın Sosyal Güvenlik Hukuku kapsamında sigortalı sayılmaktadır. Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçilerin tam süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçilerden sosyal sigorta hakları açısından bir farkı bulunmamaktadır. Nitekim kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler de şartları gerçekleştiği takdirde kısa ve uzun vadeli sigorta kolları ile işsizlik ve genel sağlık sigortalarından yararlanmaktadırlar. Ancak daha önceden sigortalı olma imkanları bulunmayan bir grup kısmi süreli çalışana mevzuatta yapılan güncel değişiklikler neticesinde sigortalı olma hakkının tanınmış olması çok önemlidir.

Economic and technologic improvement which impact the economic challenges all around of the and challenges raised as the result of second world war caused to establish a more flexible relationship between the employer and employee. This situation caused establishment of flexible working hours in addition to traditional working models. Flexible working models, together with the developments in the employment sector as the result of impact of economic crises in 1970?s become very common all over the world. The Labor Code numbered 4857 which was adopted in parallel with the development and improvements happening all over the world and the needs of our country is very important to respond the changes in the employment sector. One of the fundamental changes of the Labor Code numbered 4857 to bring e new working models to the employment sector. Part time employment agreement as Non Standard or a atypical contract was regulated by the labor Code numbered 4857 as first time and legalized since some specific types of part time working was taken a place in the law . Thus, in the Article 14 of Labor Code numbered 4857 under the headline of ?working upon a call? there are some specific provisions with regard to type of employment agreement called working upon a call. In the previous labor code there were no specific provision regarding the part time working. The provisions regarding the part time working which was regulated by the Labor Code numbered 4857 are in compliance with definitions set by the Part Time Working Framework Agreement based on the Communiqué of European Union dated 1997 and definition and basis set by ILO Contract dated 1994 numbered 175.Although the headline of the Article 13 of the Labor Code numbered 4857 is ?part time and full time employment contract?, the first paragraph of the Article defines the part time employment contract as ?the contract where the normal working hours of the employee is determined less from the full time employee?s working hours. In the following paragraphs part time work was reviewed equal treatment obligation of the employer and it is determined that unless there is justified reason, the employer cannot treat different to the full time employee and part time employee. Part time employees benefit from the divisible monetary rights in line with the working hours and for the non divisible monetary rights if in case that such employee is full time employee.Part time working regulated by the Labor Code numbered 4857 results for the benefits of the employee to shorten the working hours of the employee and bring an opportunity to the employee to determine the working hours. This working style, which enables women to carry out her family responsibilities while enjoying the advantages of the working life at the same time, also provides an opportunity for students to have additional earnings without having to interrupt their education and for retired people with low pension to earn extra money without having to work full time. Moreover, this working style helps enterprises to easily adjust themselves in the face of economic crises, increased global competition and advancements in production technologies. However we still can critise that provisions applicable to the part time contract are not entirely regulated by the law. Most of the issues those are not regulated the law has been regulated by the regulations and in practice this causes many problems. There is need to have a more detailed regulation on the issue which in practice creating a problem such as overtime, weekly holiday, national holidays and general holidays. There is no difference between part time employees and full time employees in terms of social security. Such employees are registered with the Social Security without any exception. Part time employees benefit short and long term social security types in addition to unemployed and general health social security. However it is very important to provide an opportunity to be registered with Social Security for those employees who were not under social security.Key Words: Part time work, rights, law, opinion