Etkinlik çizelgelerinin otizm spektrum bozukluğu olan ergenlere telefon aracılığı ile yardım isteme ve telefonda sunulan karmaşık yönergeleri yerine getirme becerilerinin öğretiminde etkililiği

Abstract

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan bireylerin iletişim alanlarında yaşadıklarısorunlar bütün gelişim alanları etkilemekle beraber otizmli bireyler, aileleriyle baştaolmak üzere, yakın çevreleriyle ve sosyal çevreleriyle sorunlar yaşamalarına nedenolabilmektedir. OSB olan ergenlerin yetişkinliğe doğru yaşları ilerledikçe bağımsızhareket etmeleri yaşantılarının devamı için çok önem taşımaktadır. Ancak bağımsızhareket ederken bir çok sorunla karşı karşıya kalabilirler. Bu sorunları çözerkenaileleriyle ve sosyal çevreleriyle iletişime girmekten kaçınarak yardım istemediklerigörülmektedir. Otizmli bireylerin yaş, ihtiyaç, gelişim vb. özellikler gibi farklılıklarıdikkate alınarak bilimsel dayanaklı eğitim yöntemleri ile sosyal etkileşim ve sosyaliletişim becerileri öğretilerek bağımsız hareket etmeleri sağlanabilir. Bu araştırmada17 yaşlarında ikisi erkek biri kız olan üç katılımcıyla etkinlik çizelgelerinin telefonaracılığı ile yardım isteme ve telefonda sunulan karmaşık yönergeleri yerine getirmebecerilerinin öğretiminde etkililiği inecelenmiştir.Araştırma, tek denekli araştırma yöntemlerinden katılımcılar arası çoklu yoklamamodeline göre tasarlanmıştır. Bu araştırmanın bağımlı değişkeni telefon aracılığı ileyardım isteme ve telefonda sunulan karmaşık yönergeleri yerine getirmebecerileridir. Araştırma süresince katılımcıların telefon aracılığı ile yardım isteme ve viiitelefonda sunulan karmaşık yönergeleri yerine getirme becerilerini ne düzeydeedindikleri incelenmiş, katılımcıların öğrendiklerini becerileri farklı ortamda, farklıbecerideki farklı nesnelerle ve farklı karmaşık yönergeler kullanıldığında ne derecedegenelleyebildikleri gözlemlenmiştir. Ayrıca katılımcıların becerileri öğrenmelerininardından 1., 2., 3. ve 4. hafta öğrendiklerini sürdürüp sürdürmediklerine bakılmıştır.Araştırmanın bağımsız değişkeni etkinlik çizelgeleriyle öğretim yöntemidir.Katılımcıların kullanacağı etkinlik çizelgeleri yazılı olarak hazırlanmış ve etkinlikçizelgesi, telefon aracılığı ile yardım isteme ve telefonda sunulan karmaşıkyönergeleri yerine getirme becerilerine ait beceri basamaklarından oluşturulmuştur.Araştırmada Gözlemciler Arası Güvenirlik (GAG) verileri ve uygulama güvenirliğiverileri ve sosyal geçerlik verileri toplanılmıştır. Ayrıca araştırmada yer alankatılımcıların aileleriyle ve uygulamacılarıyla araştırmaya ilişkin görüşlerideğerlendirmek için sosyal geçerlik verileri alınmıştır.Araştırmadan elde edilen bulgular, etkinlik çizelgelerinin OSB olan ergenlere telefonaracılığı ile yardım isteme ve telefonda sunulan karmaşık yönergelei yerine getirmebecerilerinin öğretiminde etkili olduğunu göstermektedir. Bu bulgular katılımcılarınöğrendikleri becerileri genelleyebildiklerini ve sürdürebildiklerini ortayakoymaktadır.Araştırmada GAG ve uygulama güvenirliği verilerinden yüksek düzeyde güvenirlikbulguları elde edilmiştir. Araştırmada yer alan katılımcıların aileleri veuygulamacıları ile yapılan görüşmeler sonucunda, etkinlik çizelgelerinin OSB olanergenlere telefon aracılığı ile yardım isteme ve telefonda sunulan karmaşıkyönergeleri yerine getirme becerilerinin öğretimine yönelik görüşlerin olumlu yöndeolduğunu göstermektedir.Anahtar Kelimeler: Otizm Spektrum Bozukluğu, Etkinlik Çizelgeleri, Yönerge TakipBecerileri, Karmaşık Yönergelerin Öğretimi, Yardım Talep Etme.

Individuals with Autism Spectrum Disorder (ASD) problems that they experience incommunication areas can affect all areas of development, but they can causeproblems with autistic individuals, their families, their close environment and theirsocial environment. Adolescents with ASD are very important for the continuity oftheir lives to move independently as they age towards adulthood. However, they canface many problems when they act independently. When solving these problems, itseems that they do not ask for help by avoiding communication with their parentsand social circles. Age, need, development etc of autistic individuals. they can betaught with scientific based education methods and social interaction and socialcommunication skills. In this study, three participants, two boys and one girl, aged 17years, were eager to see the effectiveness of their activity charts in helping them toget help through telephoning and completing the complicated guidelines presentedon the phone.The research was designed according to the inter-participant multiple polling modelfrom single-participant research methods. This research is the ability to ask for helpthrough a dependent variable telephone and to fulfill complicated guidelinespresented on the phone. During the course of the study, participants were asked howthey were able to get help by phone and completing the complicated guidelines xpresented on the phone, and it was observed how participants could generalize whatthey had learned in different environments, different objects in different skills anddifferent complex guidelines. It was also examined whether the participantscontinued to learn their skills at the 1st, 2nd, 3rd and 4th week following theirlearning. The independent variable of the research is the teaching method withactivity schedules. The activity schedules that the participants will use are written inthe form of an activity schedule, the skill steps of requesting help via telephone andcompleting the complicated instructions presented on the phone.In the study, interobserver reliability (IOR) data and application reliability data andsocial validity data were collected. In addition, social validity data were collected toevaluate the opinions of the participants and their practitioners involved in thesurvey.Findings from the research show that activity schedules are effective in teachingASD's adolescents to ask for help via telephone and fulfill the complex guidelinespresented on the phone. These findings reveal that participants can generalize andsustain the skills they learn.A high level of confidence was obtained with IOR and application reliability in thestudy. As a result of the discussions with the participants' families and practitionersinvolved in the study, it is shown that the activity schedules are favorable to theOSB's parents, who are asking for help through telephoning and teaching the skills ofcompleting the complicated guidelines presented on the phone.Keywords: Autism Spectrum Disorder, Activity Charts, Instruction Follow-UpSkills, Teaching Complex Instructions, Asking For Help.