Moğol kaynağı olarak Kartlis Tskhovreba

Abstract

Kafkasya'nın en merkezi bölgesi olan, Anadolu'nun giriş ve çıkış yolları üzerinde bulunan Gürcistan, sarp dağların yer aldığı Kafkas coğrafyasında batı ile doğu arasında irtibatı sağlayan önemli dağ geçitlerine sahip olmasından dolayı stratejik bakımdan Kafkasya'nın en önemli ülkesidir. Bu sebepledir ki Gürcü yurdu, Bizans, Harzemşah, Selçuklu, Moğol, Osmanlı ve Rusya gibi devletlerin mücadele ve istila alanı olmuştur. Bu istilaların en dikkat çekeni de Moğol istilalarıdır. Moğollar, tarih boyunca değişik bölgelere yayılmış ve farklı milletlerle çeşitli münasebetlerde bulunmuşlardır. Bu milletlerden biri de hiç şüphesiz Kafkasya'nın en köklü milletlerinden biri olan Gürcülerdir. Anonim bir Gürcü kroniği olan Kartlis Tskhovreba adlı kaynağın çalışmamızı içeren ve kaynağın son bölümü olan Yüzyıllık Kronik `The Hundred Years' Chronicle` bölümünün ana konusunu, Güney Kafkasya'ya ve ardından Gürcü topraklarına hâkim olan Moğolların 1220'lerden itibaren bölgeye gelişleri, akınlarıyla Gürcistan'da varlığını hissettirdikleri bu dönemde Tiflis şehrini elinde bulunduran ve bölgede etkili bir güç haline gelen Harzemşah hükümdarı Sultan Celaleddin'in egemenliğine son verilmesi, Selçuklu- Gürcü ilişkileri, önce Doğu Gürcistan'ı işgal eden Moğolların, daha sonra ülkenin büyük bir bölümüne egemen olarak Gürcüleri kendilerine bağlı bir prenslik haline getiren ancak Gürcü hâkimiyetindeki bölgede de Gürcü prensliğinin varlığını korumasından dolayı iki başlı bir yönetim sürecinin yaşanmasının ardından Moğolların Gürcistan'ı tamamen hâkimiyet altına aldıkları ve başta siyasi-askeri münasebetler olmak üzere sosyo-ekonomik münasebetler oluşturmaktadır. Gürcüler Moğollara karşı isyan teşebbüsünde bulunmuşlarsa da bağımsızlıklarını kazanmaya, Tamara dönemindeki parlak devirlerini yakalayarak tek bir devlet çatısı altında toplanmaya, Gürcistan'ı Moğol hâkimiyetinden kurtaran ve parçalanmış siyasi yapısını yeniden sağlayan Kral V.Giorgi zamanına kadar muvaffak olamamışlardır. Bu çalışmanın amacı, güçlü tarihi bağların bulunduğu Kafkasya hakkında yeterli miktarda çalışma olmaması, mevcut çalışmaların da genellikle Kuzey Kafkasya ile ilgili yapılarak Güney Kafkasya, özellikle Gürcistan tarihi ve coğrafyası hakkındaki çalışmalara çok az yer verilmesi, benzer şekilde Moğollar ve Moğolların işgal ettikleri çeşitli coğrafyalar hakkında araştırmaların ve kaynakların fazla olmasına rağmen Moğolların Güney Kafkasya'daki faaliyetleri hakkında kaynakların oldukça az olmasından ve Türkiye'de de yapılan çalışmalarda pek kullanılmayan Gürcü kaynaklardan istifade yoluna giderek XII. ve XIV. yüzyıl Gürcü-Moğol ilişkileri alanındaki yeni çalışmalara katkı sağlamaktır.Anahtar Kelimeler: Güney Kafkasya, Kartli, Gürcü, Moğol, İlişkiler

Georgia, which is central of the Caucasus and stands on the entrance and exit ways of Anatolia, is the most significant country of the Caucasus because of the fact that She has significant mountain passes that provide connection between east and west. Because of these reasons Georgia has always been the place where Byzantine, Khuarazmsha, Seljuk, Mongols, Ottoman and Russia etc. have always attempted to invade. The most notable ones among them are Mongol invades. Mongols spread to different regions and got in contact with different nations. Beyond any doubt one of the nations is Georgian who is one of the oldest nation of the Caucasus. The last part of the chronicle that consisted of our study Kartlis Tskhovreba, which is an anonymous Georgia chronicle' main idea is consisted of Mongols', who dominated the South Caucasus and Georgia, coming to the region down from 1220, Sultan Jalaldin's ending, who is the ruler of the Khuarazmsha and holding the Tblisi and became the real power of the region, Seljuq and Georgia relations, Mongols, who occupied the East Georgia then made the Georgia their principality, however; Mongols' political-martial relations that they dominate Georgia after bileteral administration showed up because of the stability of the Georgia principality and social-economic relations. Even if they tried to riot against Mongols, They gained their independence with King V.Giorgi,who save the Georgians from Mongol and fixed the shattered political structure by reaching their gorgeous era on Tamara's Era. This study aims that contribute the studies about relation between Georiga and Mongols by utilising sources that are not used so much on the studying in Turkey. The reasons why I study about this project are shortage of studies about Caucasus that has strong historical connections, underrating South Caucasus and especially Georgia History and Geography while more care the North Caucasus History, although there are several sources about Mongols and their occupies, there is much more less things about Mongols South Georgia activities. In the studies done in Turkey, it goes to the way of benefiting from the Georgian sources which are not used very much, XII. And XIV. to contribute to the new work in the field of Georgian-Mongol relations.Key words: South Caucasus, Kartli, Georgian, Mongol, Relations