Âşık Çelebi tezkiresindeki poetik kavramlar

Abstract

Şiir, şair ve şiir okuyucusu gibi unsurların tarif ve değerlendirilmesinde kullanılan poetik kavramlar, hem kullanıldığı dönemdeki manasının hem de günümüz manalarının anlaşılması, ayrıca şiir ve şairi daha iyi anlayıp yorumlanmasında yol göstericilerdir. Döneminin tenkit kitapları olan tezkireler, şairleri tanıtmak amacına yönelik yazılmış eserlerdir. Tezkireler, poetik kavramları barındırma hususunda zengin bir bilgi birikimini ihtiva etmektedirler. Tezkirelerin ana bölümün haricinde kalan mukaddime kısımlarında şiir nedir, nasıl olmalı veya olmamalı sorularına cevap teşkil edecek tanımlar yer almaktadır. XVI. yy. Osmanlı sahasında tezkirelerin yazılmaya başlanmış olduğu ilk yüzyıldır. Bu yüzyıl içerisinde birçok şairin bulunması ve Klasik Türk şiirinin altın çağını yaşaması etkisi ile sekiz adet tezkire yazılmıştır. Bu çalışmamızda, şairler ve şiirleri hakkında ayrıntılı bilgi veren ve değerlendirmeler yapan, XVI. Yüzyılın mühim bir tezkiresi olan Âşık Çelebi'nin Meşâ'irü'ş-Şu'arâ'sındaki poetik kavramlar üzerinde durulmuştur. `Âşık Çelebi Tezkiresinde Poetik Kavramlar` adlı bu tez temel olarak üç bölümü ihtiva etmektedir. Birinci bölümde Âşık Çelebi'nin hayatı, kişiliği ve eserleri hakkında kısa bilgiler verilmiştir. İkinci bölümünde tezkire kelimesinin manası ve tezkireciliğin tarihi gelişimi anlatılmış, Meşâ'irü'ş-Şu'arâ hakkında bilgiler verilmiş ve poetik kavramların sınıflandırılmasının poetikanın anlaşılmasına katkıları ifade edilmiştir. Çalışmanın esasını teşkil eden üçüncü bölümde ise Meşâ'irü'ş-Şu'arâ incelenip poetik kavramların geçtiği cümle örnekleri tespit edilerek değerlendirilmiştir. Bu kavramların genel olarak kullanıldığı mana çerçeveleri çizilmeye çalışılmış ve değerlendirme esnasında kavramlarla ilgili makale ve kitaplardan istifade edilmiştir. Bu çalışmanın, Divan şiiri poetikası, poetika ve şair değerlendirmeleri alanlarında çalışanlar ve ilgililer için poetik kavramları anlamada faydalı bir kaynak olabileceği değerlendirilmektedir.Anahtar Kelimeler : Âşık Çelebi, Meşâ'irü'ş-Şu'arâ, Tezkire, Klasik Türk şiiri, Poetika, Poetik Kavramlar, Şiir sanatı, Şair.

Poetic concepts used in the description and assessment of elements such as poetry, poet, and poetry readers are guiding for understanding both their meaning at the time they were used and their present meaning and better understanding and interpreting the poem and the poet.Tezkires (collections of biographies), which are the books of criticism of their period, are works written for the purpose of introducing poets. Tezkires (collections of biographies) contain rich knowledge in terms of incorporating poetic concepts. The introduction sections of tezkires (collections of biographies) apart from the main sections include definitions that will answer the questions of what is and what should or should not be a poem.The XVIth century is the first century when tezkires (collections of biographies) were first started to be written in the Ottoman State. During this century, eight poet biographies, in other words, tezkires were written due to the fact there were many poets and it was the golden era of the Classic Turkish Poem. This study focused on poetic concepts in Meşâirü'ş-Şu'arâ (Senses of Poets) of Âşık Çelebi (Gentleman Bard), which gives detailed information and makes an assessment of the poets and poems and is a fundamental tezkire (collection of biographies) of the XVIth century.This thesis entitled the `Poetic Concepts in the Tezkire of Âşık Çelebi (Gentleman Bard)` basically consists of three sections. The life, personality, and works of Âşık Çelebi (Gentleman Bard) are mentioned in the first section. In the second section, the meaning of the word tezkire (collection of biographies) and the historical development of tezkirecilik were described, information on Meşâirü'ş-Şu'arâ (Senses of Poets) was given, and the contribution of the classification of poetic concepts to the understanding of poetics was stated. In the third section that makes up the basis of the study, Meşâirü'ş-Şu'arâ (Senses of Poets) was examined, and sentence examples with poetic concepts were identified and evaluated. It was tried to create the frameworks of meaning in which these concepts are generally used, and the articles and books about the concepts were used during the assessment.This study is considered to be a useful source for those who study and who are interested in the Ottoman poetry, poetics and poet reviews and for understanding the poetic concepts.Keywords: Âşık Çelebi (Gentleman Bard), Meşâirü'ş-Şu'arâ (Senses of Poets), Tezkire (Collection of Biographies), Classical Turkish poetry, Poetics, Poetic Concepts, Poetry, Poet.