Eski Türk edebiyatı 15. yüzyıl divanlarında dünyevileşme-sosyal hayat

Abstract

Bu çalışmamızda 15. yüzyılın ön plana çıkmış şairlerinden Ahmed Paşa, Necati Beg, Mesihȋ, Cem Sultan, Mihrȋ Hatun gazellerinde sosyal hayat içerisinde şairlerimizin ve dönemin dünya anlayışı incelenmiştir. Klasik Türk edebiyatının kendini bulmaya çalıştığı 15. yüzyıl, dil olarak Eski Türkçe'nin ve Arapça Farsça kelimelerin yan yana bulunduğu bir dönem olmakla birlikte edebȋ anlam açısından hem tasavvufun hem dünyevileşme anlayışının da yan yana olduğu bir dönemdir. Çalışmamızda bu dünya anlayışının gazellerde nasıl yer aldığını, beyitlere ne gibi anlamlar kattığını, kendi döneminden nasıl etkilendiğini ya da geleneğin nasıl sürdürüldüğünü bulmaya ve anlamaya çalıştık. Çalışmamızı üç bölüm halinde ele aldık. Birinci bölüm dünyevileşmenin tarihi gelişim sürecini ve Türk edebiyatına geçiş sürecini içermektedir. İkinci bölüm ise ele alınan şairlerin hayatlarını ele aldığımız bölümdür. Tezimizin asıl konusunu içeren üçüncü bölümde ise dünyevileşmeyi 1. Dünyanın Geçiciliği, Dünyadan Kȃm Almak. 2. Sevgili. 3. Şarap başlıklarıyla şairlerin gazellerini inceledik ve yorumladık. Gazelleri bu üç başlığa göre her bir şairi ayrı ayrı ele alacak şekilde tasnif edip yorumlayarak sonuca ulaşmaya çalıştık.Anahtar kelimeler: Klasik Şiir, 15. yüzyıl, Dünyevileşme, Gazel, Aşk.

In this study we analysed the worldview of the poets Ahmet Pasha, Necati Beg, Mesihi, Cem Sultan and Mihri Khatun, Along with being an age when Turkısh, Arabic and Persian words were juxtaposed, the 15th century-an erat hat Classical Turkısh literature sought itself-was also a period that sufism and secularization were set side by side in terms of literary meaning. In our study we attempted to ascertain how that worldview exists in the ghazels, what sort of meanings it conveys to the couplets, how it was effected from its own time, or how the tradition was pursued. Our study consists of three sections. First section includes the historycal background of secularization and its transition progress to Turkısh literatüre. Second section is the one that we covered the lives of the poets. In the third section which embodies the primary concern of our thesis, we analysed and interpreted the ghazels of the poets and the concept of secularization under the titles: 1. Mortality of the world, getting pleasure out of the world 2. True love 3. Mey (wine). We tried to conclude the study by sorting out and paraphrasing the ghazels of the poets separately and in accordance with those three titles. Key words: Classical poetry, 15th century, worldliness, ghazel, love.