Baraj ve yol inşası nedeniyle tahrip edilen alanlarda yapılan erozyon kontrol çalışmalarının toprak özelliklerinin iyileştirilmesi üzerine etkilerinin irdelenmesi

Abstract

Devlet Su İşleri tarafından uygulanan Çoruh Barajlar Projesi ile son yıllarda Çoruh Nehri Havzasında ekolojik ve sosyo-ekonomik açıdan ciddi değişimler meydana gelmektedir. Bu projelerden biri olan Deriner Barajının inşası ve buna bağlı olarak yapılan yol çalışmaları sonucunda oluşan arazi tahribatının da bölgedeki doğal kaynaklar üzerinde önemli etkileri olduğu gözlenmektedir. Ortaya çıkan bu tahribatlar ve bunlara karşı alınan önlemlerin başarı durumu ise bilimsel açıdan yeterince irdelenmemiştir. Bu çalışmada, Deriner Barajı projesi kapsamında yapılan yol çalışmaları sonucunda ortaya çıkan sorunlu alanlardaki erozyon kontrol ve ağaçlandırma uygulamalarının, alandaki toprak erozyonunu önlemede ve toprak özelliklerini iyileştirmede etkili olup olmadığı konuları incelenmiştir. Bu amaçla yol yapımı sırasında tahrip edilmiş ve teraslama yapılarak farklı türlerle (yalancı akasya ve sarıçam) ağaçlandırılmış iki erozyon kontrol alanı ile müdahale görmemiş ormanlık alandan toprak örnekleri alınmıştır. Tüm alanın iyi bir şekilde temsil edilebilmesi için teraslama çalışmaları yapılan alanlarda hem teras hem de teras aralıklarından üçer örnek olmak üzere toplam 60 adet bozulmuş toprak örneği alınmıştır. Bu alanlarla karşılaştırmak amacıyla terasların üst kısmında bulunan ormanlık alandan da toplam 15 adet bozulmuş toprak örneği alınmıştır. Araştırma alanından alınan bu toprak örnekleri üzerinde tekstür, pH, organik madde, toplam azot, toplam kireç ve elektrik iletkenliği olmak üzere toplam 6 adet toprak analizi yapılmıştır. Erozyon kontrolü ve ağaçlandırma çalışmaları yapılan alanlardaki toprak özelliklerinde iyileşme olup olmadığı yapılan varyans analizleri ile ortaya konulmaya çalışılmıştır. Yapılan istatistikî değerlendirmeler sonucunda erozyon kontrol ve ağaçlandırma sahasındaki terasların ve teras aralarının toprak özellikleri arasında önemli seviyede fark olduğu belirlenmiştir. Yine yapılan değerlendirmeler sonucunda ağaçlandırma yapılan alanlardaki toprak özelliklerinde belirli bir seviyede iyileşme gerçekleştiği ama bu iyileşmenin doğal orman örtüsü altındaki toprak özellikleri ile kıyaslandığında yeterli olmadığı belirlenmiştir. Ayrıca yalancı akasya ile yapılan ağaçlandırma çalışmalarının, sarıçam ile yapılan ağaçlandırma çalışmalarına göre toprağı daha fazla iyileştirdiği ortaya konulmuştur.Anahtar Kelimeler: Arazi tahribatı, toprak erozyonu, erozyon kontrol ve ağaçlandırma çalışmaları, toprak özelliklerinin iyileştirilmesi.

Lately, serious ecological and socio-economical changes have been taking place in the Watershed of the Coruh River due to Coruh Dam Projects implemented by the General Directorate of State Hydraulic Affairs. Some negative effects of land degradation on natural resources of the Watershed have being observed during the construction of one of these projects, the Deriner Dam and building of new roads. However, there is not much scientific research on the degree of land degradation and success of precautions taken against it.In this study, erosion control and tree planting efforts to stop soil erosion and to improve soil properties in damaged areas as a result of building new roads, a part of the construction of the Deriner Dam, were investigated. In accordance with this purpose, soil samples were taken from three different areas; two of which are erosion control areas with terraces built and acacia and yellow pine seedlings planted and the one is an undisturbed (control) area with natural forests. In order to represent the whole study area, total of 60 disturbed soil samples were taken both from terraces and from sloping area left between terraces built for erosion control purposes in damaged areas. In addition, for comparison, 15 soil samples were taken from the undamaged natural forest area that has not affected by the road construction.Collected soil samples were analyzed for a total of six soil parameters including soil texture, pH, organic matter, total nitrogen, total lime, and electrical conductivity. By running variance analyses on these soil parameters, we tried to determine whether there are any improvements (rehabilitation) in soil properties of damaged areas with the help of ongoing erosion control and planting efforts. After evaluating statistical analyses run on the soils data, there were significant differences found for soil properties at terraces and between terraces in erosion control and reforestation areas. Moreover, it was determined that the reforestation efforts have resulted in improvements of soil properties at some degree but when they are compared to the soils of the undisturbed natural forest, it is clear that the degree of improvement is not sufficient yet. However, it can be stated that the areas planted with acacia seedlings have better soil properties than the areas planted with yellow pine seedlings.Key Words: Land degradation, soil erosion, erosion control and reforestation efforts, improvement of soil properties.