Çoruh Nehri üzerinde tamamlanan, inşası devam eden ve planlanan büyük barajların neden olduğu ve olacağı arazi kullanım değişimlerinin belirlenmesi

Abstract

Büyük barajların genelde neden olduğu en ciddi olumsuzluğun, rezervuar alanlarında farklı amaçlarla kullanılan arazilerin (örn: orman, tarım, yerleşim) su altında kalması sonucunda nehir havzaları üzerinde meydana gelen oldukça ciddi ekolojik, ekonomik, sosyal (özellikle demografik) ve kültürel değişimler olduğu gösterilmektedir. Bu nedenle, büyük barajların sebep olduğu arazi kullanım değişimlerini kısa zamanda, güvenilir bir doğrulukla ve en az maliyetle tahmin etmek, havzalardaki ciddi değişimlerin önceden bilinmesi ve sonrasında da bu havzaların planlanması açısından oldukça önemlidir. Benzer değişimler Devlet Su İşleri?nin Çoruh Barajlar Projesi kapsamında planlanan çok sayıda büyük baraj ile Çoruh Nehri Havzası üzerinde de yaşanmaktadır. Bu çalışmada, Çoruh Nehri'nin Artvin İl sınırları içerisinde kalan Aşağı ve Orta Çoruh Havzası üzerinde tamamlanan, inşası devam eden ve planlanan 7 büyük baraj ve HES tesisinin neden olduğu arazi kullanımındaki değişikliklerin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Söz konusu barajlar nedeni ile sular altında kalacak arazilerin kullanım şekillerini ve alansal büyüklüklerini ortaya koymak için meşcere ve CORINE Arazi Örtüsü (CLC-2006) haritaları ile bazı barajların istimlak /kamulaştırma verilerinden yararlanılmıştır.Hesaplamalar göstermiştir ki, söz konusu barajların tümünün tamamlandığı varsayıldığında her iki haritaya göre değişik amaçlarla kullanılan yaklaşık 8137 ha alanın sular altında kalarak değişime uğrayacağı tahmin edilmektedir. Bu alanlardan en büyük oranın orman (meşcere haritasında %62; CLC-2006?da %52) vasfındaki araziler, en küçük oranın ise yerleşim (meşcere haritasında %0,77; CLC-2006?da %1.77) alanları olduğu görülmektedir. Bunlara ilaveten, Borçka, Deriner ve Artvin Barajlarından elde edilen istimlak/kamulaştırma (kadastro parselleri) verileri ile meşcere ve CLC-2006 haritalarından hesaplanan veriler karşılaştırıldığında bu iki haritadan tahmin edilen alan hesaplamalarının gerçeğe yakın sonuçlar vermediği tespit edilmiştir.

The most severe negativity of large dams, in general, is pointed as inundation of vast lands with various usages (e.g. forest, agriculture and establishment) because this, in turn, causes very serious and generally adverse ecological, economic, social and cultural changes on river watersheds. That is why it is crucial to shortly, correctly and with low cost estimate land use changes caused by large dams in respect to both knowing such changes in advance and planning of watersheds later on. A similar process is under way as several large dams planned to be constructed on the Coruh River within the State Water Affairs? Coruh Dams Project.In this study, the aim was to determine land use changes caused by seven large dams at different stages (e.g. completed, under-construction or planned) on the Middle and Lower Coruh Watershed within the city of Artvin. In order to find out usage types and estimate areal sizes of lands inundated by these dams, ?forestry stand maps? and ?CORINE Land Cover (CLC-2006)? along with data gathered from the processes of ?compulsory purchases? were used.Estimates showed that when all the large dams are completed, according to two maps used in this research, approximately 8137 ha area with various usage types will be inundated and consequently changed. It was clearly seen that out of this total area the biggest ratio was forested lands (62% in the forest stand maps; 52% in the CLC-2006) while the smallest ratio belonged to establishments (0.77% in the forest stand maps; 1.77% in the CLC-2006). In addition, when comparing the estimates from the forest stand maps and the CLC-2006 with the estimates calculated from the processes of compulsory purchases for Borcka, Deriner and Artvin Dams, it was determined that both maps did not really give results close to the ones gathered from the data of the compulsory purchases.