Samed Vurgun`un şiirlerinde yapı ve izlek

Abstract

1917 yılında Rusya'da gerçekleşen Ekim devrimi ve Azerbaycan'ın Sovyetler Birliği tarafından işgali Sovyet dönemi Azerbaycan edebiyatını başlatmıştır. Başlangıçta sanatçılara özgür bir sanat ortamı sunan Sovyet yönetimi, sonrasında devlet güdümünde bir sanat yaratmaya başlamıştır. Sanatçılar baskıcı, devlet tarafından kontrol altında oldukları bir ortamda eserlerini vermek zorunda bırakılmışlardır. Samed Vurgun da sözünü ettiğimiz sanatçılardan biridir. Şair böyle bir ortamda Sovyet yönetiminin istediği tarzda eserler yazmakla birlikte Azerbaycan halkının tarihini, geleneğini, kültürünü, yaşayışını sade, samimi, edebî bir dil ve üslûpla yansıtmış, halkın duygu ve düşüncelerine tercüman olmuş, `Halk şairi`, `Milli şair` gibi unvanları almaya hak kazanmış, çok yönlü bir şairdir. Samed Vurgun'un şiir serüvenini iki kısımda incelenebilir. Şairliğinin ilk döneminde bireysel temalara ağırlık veren, yetiştiği çevrenin ve okuduğu şairlerin etkisiyle şiirler kaleme alan Samed Vurgun'un, 1930'lu yıllarla beraber baskıcı Sovyet yönetiminin de etkisiyle `Toplumcu Gerçekçilik` akımı doğrultusunda eserler kaleme aldığı, toplumsal konuları yoğun olarak işlediği görülmektedir. Şairin izleksel bağlamdaki bu değişim ve dönüşümü üslûbu da etkilemiştir. İlk şiirlerinde Aşık tarzı şiir geleneği, Vakıf, Fuzûlî, Tevfik Fikret gibi şairlerin üslûbundan etkilenen Samed Vurgun, şairliğinin ikinci döneminde kendi üslûbunu yaratmış, dörtlüklerin yanı sıra poema ve serbest nazımı şiirlerinde yoğun olarak kullanarak şiir dünyasını zenginleştirmiştir. Şairin şiirlerindeki değişimin, şiirdeki tüm bileşenlerle paralellik gösterdiği açıktır. Gençlik dönemi şiirlerinde geleneksel sembollerin ve bayat imgeleri yoğun olarak kullanan Samed Vurgun, bütünüyle kendi edebi kimliğini yansıttığı şiirlerde söz konusu sembol ve imgelerin yanı sıra özel/kişisel sembollere, radikal ve batık imgelere yer vermiştir. Beş bölümden oluşan çalışmamızın birinci bölümünde Samed Vurgun'a kadarki Azerbaycan Türk şiiri, ikinci bölümde şairin hayatı, edebi şahsiyeti, eserleri, üçüncü bölümde sanatçının şiirlerinin izleksel olarak tahlili, dördüncü bölümde dil, üslûp, sembol ve imge dünyası, beşinci bölümde ise şiirlerinin yapısı ele alındı. Açar Sözcükler: Azerbaycan Edebiyatı, Samed Vurgun, şiir, yapı, izlek.

Occuring in 1917 The October revolution and occupaying of Azerbaijan by Soviets began period of Soviet in Azerbaijan literature. İnitially, governance of Soviets tendered art environment to artist and after it began to create art directed by government. Artists were obligated to give work in contralled by government setting. Samed Vurgun is also one of the this artists. Although poet wrote work desired type by governance of Soviets, he also reflected history, tradition, culture, way of living of Azerbaijani people with simple, sincere, literary language and style, articulated emotion and ideas of people and deserved some title for example `Peoples poet`, `National poet`. Samed Vurgun is versatile poet. Adventuring of Samed Vurgun's poems can be analyzed in two parts. Samed Vurgun who consantrated on individual theme in first period of his poesy, wrote poems with the effect of environment and the poets read, after than he wrote works in the direction of `Socialist realism`, under the influnce of Soviet governance. He handled social themes in this period. This alteration and transformation of poet in tematic context affected also stylistic. Samed Vurgun drew inspiration from minstrelsy, some poets such as Vâkıf, Fuzûlî, Tevfik Fikret in the first period. He created selfstylistic in the second period of his poesy and he enriched his world of poetry by using quatrain as well as poema, vers libre frequently. Alteration of Samed Vurgun's poems show parallelism with all components in his poems. Samed Vurgun used traditional symbols and classic images typically in the periof of youth poems. Samed Vurgun included mentioned symbols and images as well as particular/personel symbols, radical and submerged image in poems which reflected own literary personalty complately. This thesis comprises of five parts. First one is Azerbaijan Turkish Poetry until Samed Vurgun. Second one is Samed Vurgun's life, literary personality and works. Thirdly is analysis of Samed Vurgun's poems in terms of thematic. Fourth one is language, stylistic, world of symbol and image. Fifth one is structure of Samed Vurgun's poems.Key Words: Azerbaijan literature, Samed Vurgun, poem, structure, theme.