Arketipsel sembolizm bağlamında Kuzeydoğu Anadolu masallarının analizi

Abstract

İçerdikleri derin anlam dizgeleri bakımından edebi eserler zamansal birer tutanak işlevi görürler. Halk edebiyatı üretimleri içerisinde anlatım esasına dayalı türler olarak değerlendirilen; destan, halk hikâyesi, efsane, fıkra ve masal içinde oluştukları milletin örtük sosyo-kültürel mirasının aktarıcısı konumundadır. Bu bağlamda çalışmamız ontolojik tükenişlerin önüne geçmek adına sanatsal reflekslerle ortaya çıkan masal anlatılarının çözümlenmesi üzerine temellendirilmiştir. Çalışmanın temel materyellerini oluşturan Kuzeydoğu Anadolu masallarında yer alan arketipler tespit edilmiş; metinlerin örtük yapısı sembollerin açımlanması vasıtasıyla edebiyat ve psikoloji bilimlerinden de yararlanılarak disiplinler arası olarak çözümlenmiştir.Çalışmamızın giriş bölümünün ilk kısmı, masal anlatısının tanımı ve kökeni hakkında yapılan açıklamalara ayrılmış, türün özellikleri üzerine geçmişte yapılan incelemelere yer verilmiştir. Giriş bölümünün ikinci kısmı ise incelememizin kuramsal boyutunu oluşturan analiz yöntemi arketipsel sembolizmin, temel kavram ve dayanakları üzerine açıklamalardan oluşmaktadır.Çalışmamızın birinci bölümü incelediğimiz masal metinlerinin epizotlarına göre düzenlenmesinden oluşmaktadır. İkinci bölüm, kuramsal çerçevede belirttiğimiz bilimsel dayanaklar ışığında masal metinlerinin analizine ayrılmıştır. Bu bölümde psikanalitik masal çözümlemeleri yapılırken, aynı zamanda metinler Joseph Campbell'ın biçimlendirdiği; `Yola Çıkış` aşaması temel alınarak da tasnif edilmiştir. Üçüncü bölüm, masal metnlerinin `Erginlenme Aşaması`na göre tasnif ve analizlerinden oluşmaktadır. Çalışmamızın dördüncü ve son bölümü ise masal metinlerinde kahramanın yolculuğunun `Dönüş Aşaması` açıklamaları ile şekillenmiştir. Çalışmamız sonuç ve kaynakça bölümleri ile sonlanmaktadır. Sonuç bölümünde, tespit edilen arketipler üzerinden Türk kültürünün masal metinleri içine yansıyan felsefi ve psikolojik donanımları genel çıkarımlar etrafında ele alınmıştır.

The literary texts function as a temporal witness in terms of consisting of semantic system. The epics, folk stories, legends, literary jokes, and tales which are considered as based on the principle of oral literature take place among the folk literature products and transfer the implicit socio-cultural richness of the nation they are created in. In this context, our study aims at analysing the tales which has been formed aesthetically and preventing their ontological extinction. The archetypes of the Northeast Anatolian tales which comprise the basic material of the study are established and the implicit meaning of the texts were analysed through probing into the symbols and with an interdisciplinary approach, involving literature and psychology.The first part of the introduction in our study is about the definition of the tale and the studies made on the origin of it. Also, the studies made on the features of the genre were handled. The second part of the introduction covers the assertions on the basic terms and grounds of archetypal symbolism which form the theoretical basis of our study.The first chapter of our study covers the classification of the tales according to their episodes. The second chapter consists of the analysis of the tales in the light of the scientific grounds mentioned above. In this chapter, the tales were analysed psychoanalytically and they were classified on the basis of `Separation Step` which was formed by Joseph Campbell. The third chapter deals with the analysis and classification of the tales according to the `Initiation Step`. Lastly, the fourth chapter of our study covers the journey of the heroes in the tales according to the `Return Step.` Our study ends with the conclusion and biography parts. In the conclusion chapter, the philosophical and psychological richness of the Turkish culture were handled with general inferences through the established archetypes.