Machiavelli ve Nizamülmülk`ün siyaset anlayışlarının karşılaştırılması

Abstract

İnsanoğlunun toplu halde yaşamaya başlamasından itibaren meydana gelen siyaset kavramı, düşünce tarihinin en eski dönemlerinden beri tartışılan bir konu olarak gündemdeki yerini korumuştur. Gerek Batı gerekse Doğu dünyasında siyaseti anlamak, en iyi şekilde yapılandırmak ve düzenli bir sistem üzerine oturtmak için uğraşlar verilmiştir. Siyaset konusunda tarihte sayısız önemli eser bulunmasına rağmen, insanların düşünüş tarzındaki farklılıklar sebebiyle günümüzde bile tam olarak açıklığa kavuşmuş bir kavram değildir. Batı dünyasında Antik Yunan döneminden itibaren etkili bir biçimde gündemi meşgul eden siyaset kavramı, Ortaçağ'ın sonlarına doğru bambaşka bir şekil almıştır. Uzun yıllar boyunca ideal siyaseti tartışan Avrupa, artık yaşanan siyaseti tartışmaya başlamıştır. Bu dönüşümün fitilini ateşleyen kişi, Floransalı devlet adamı, yazar, filozof, tarihçi ve siyaset bilimci Niccolo Machiavelli'dir. Ülkesinin içinde bulunduğu sefillikten ve iki yüzlülükten büyük üzüntü duyan ve feodal sistemin her türlü kötülüğüne bizzat şahit olan Machiavelli, bu ızdırabı sonlandırmak ve İtalyan halkının mutluluğunu sağlamak için siyaseti, İtalyan birliğini oluşturmak amacıyla yeni baştan yorumlamıştır. Machiavelli'nin yazar olarak ünü günümüze özgü olmamıştır; daha hayattayken yazarlık konusunda kendisini ispatlamıştır. On dört yıllık siyasi yaşamının tüm tecrübesini ve hayatını adadığı amacının izinde yapılması gereken bütün eylemleri açık bir dille eserine yansıtan İtalyan düşünür, fikirleriyle asırlar boyu sübjektif düşünüş tarzına sahip kişilerce acımasızca eleştirilmiştir. Oysaki Machiavelli'nin şartları, onun düşünüş tarzına hakim olan en önemli unsurdur. Onun hayatını, koşullarını, deneyimlerini ve vatanseverliğini anlamlandırmadan, kendisini eleştiri oklarına maruz bırakmak bilim dünyası için yapılması gereken son şey olmalıdır. Doğu dünyasında ise siyaset fikirlerini, ilk kurulan Türk devletleri olan Kimmerler (M.Ö. 3000) ve Sakalar (M.Ö. 670)'ın öncesinden başlatmak doğru olacaktır. Daha sonraları Dünya Tarihi'ne damgasını vurmuş eşsiz büyük imparatorluklar ile bu fikir dalgaları devam etmiştir. İslamiyet'in yayılmasıyla birlikte siyaset olgusu farklılaşmalar göstermiş ve din, siyaseti büyük ölçüde etkileyen bir öğe olmuştur. Bunun açık örneklerinden birisi olarak, Büyük Selçuklu Devleti'nin en önemli veziri Nizamülmülk'ün siyasi fikirleri gösterilebilir. Büyük vezir, siyasi görüşlerini topladığı Siyasetname adlı eserinde, dindar ve ideal bir sultanın prototipini sunmuştur. Yüzyıllardır devlet başkanlarının kütüphanesine değer katan bu eser ile Nizamülmülk, Doğu Dünyası'ndaki siyasete yön vermekle kalmayıp, aktardığı tarihsel bilgilerle de yöneticilere kılavuzluk etmiştir.Bu çalışmada; Doğu ve Batı Dünyası'nı, siyasi açıdan oldukça etkileyen Machiavelli ve Nizamülmülk, siyaset anlayışlarıyla karşılaştırmalı olarak incelenecektir. Birbirine oldukça uzak görünen siyasi fikirleriyle Machiavelli ve Nizamülmülk'ün karşılaştırılması literatürde bir ilk olma özelliğini de taşımaktadır.Anahtar Sözcükler: Machiavelli, Nizamülmülk, Siyaset

The concept of politics which has occurred from the beginning of human being living sociable , has remained in the agenda as an issue that has been debated from the oldest times of the history of thought. There has given efforts for understanding the politics of both the Western world and the Eastern, to organize the politics ideally and build it on a planned system. Even though there has been numerous substantial works on the subject of politics in the past, in the present time it is not a concept that has been clarified completely just because of the differences of styles of human thinking.The concept of politics that has occupied the agenda influentially beginning from the Ancient Greek Periods, has taken a quite different shape in the Western World late in Middle Ages. Europe that has discussed the ideal policy through long ages has begun to discuss the social politics now. The dynamite of this is someone who is a Florentine politician, writer, philosopher, historian and political scientist; Niccolò Machiavelli. Machiavelli, who feels sorry about the destituteness and hypocrisy that have been in his country and, who is witness himself all kinds of darkness of the feudal system, has interpreted politics all over again in order to build the Italian union, to end up the suffering and lead the happiness of the Italian society.Machiavelli's fame as a writer has not been contemporary; he has proved himself as a writer still he has been living. Italian philosopher who reflects the whole experience of his political life of 14 years and all the movements that have to be done following his sacred cause, in a plain English to his work, has been cruelly criticized by the individuals that have the subjective thinking style within their ideas for centuries. However, Machiavelli's conditions are the grand factor that possesses his style of thinking. Without making sense of his life, his conditions, his experiences and his patriotism, to lay him open the arrows of criticism should be the last thing to be done for the science world.As for the Eastern World, it will be right to introduce the ideas of politics before Scythia (B.C 670.), the first constituted Turkish community. Afterwards the great unique emperors that have left their marks in the world history, have gone forward with these waves of ideas. Together with the spread of Islam, the fact of the politics has differed and religion has become a factor that affects the politics in a large extend. As one of the clearest examples to this , the vizier of Great Seljuk Empire Nizamülmülk's political opinions may be demonstrated. The Great vizier has presented the type of a devout and ideal sultan in his literary work that he incorporate his political views as called ''Siyasetname'' by his work that cherish the library of presidents for centuries , Nizamülmülk does not only shape the politics of the Eastern world but he has guided the executives though within the historical information he conveys.In this study; Machiavelli and Nizamülmülk who quite affected politically the Eastern and the Western World, will be examined in comparison by the political understanding. Comparative analysis of Machiavelli and Nizamülmülk with political ideas those seem quite far to each other, has the characteristics of being first in the literature.Key Words: Machiavelli, Nizamülmülk, Politics