Benli Hasan Çelebi (Ahí) – Hüsn ü dil (İnceleme-karşılaştırmalı metin-sözlük-dizin)

Abstract

Klâsik Türk edebiyatı dönemine ait eserler içerisinde tahkiyeye dayanan mensur eserler ve mesneviler ayrı bir inceleme alanı teşkil etmektedir. Bu anlatılar ile Tanzimat edebiyatı döneminden itibaren bir edebi tür olarak edebiyatımızda kaleme alınmaya başlayan roman türü arasındaki benzerlikler dikkat çekicidir. Bu benzerliklerin tespit edilmesi ve ortaya konulması adına çeşitli akademik çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmada, XVI. yüzyıla ait bir eser olan ve Benli Hasan Çelebî tarafından kaleme alınan Hüsn ü Dil anlatısının, tespit edilen nüshalarından hareketle yeniden (Latin harflerine aktarılıp) okunarak sağlam bir metninin oluşturulması daha sonra bu metinden hareketle anlatının yapı ve izleksel kurgu açısından incelenmesi amaçlanmıştır. İlk olarak Benli Hasan Çelebi'nin hayatı, edebi kişiliği ve eserlerinin yanı sıra Hüsn ü Dil anlatısının mevcut nüshalarının tespiti ve tedarik edilmesi yönünde çalışmalar yapılmıştır. Ardından, Hüsn ü Dil anlatısına ait nüshalar tespit edilerek bir incelemeye tabi tutulmuş ve nüsha şeceresi çıkarılmıştır. Yapılan değerlendirmeler sonucunda altı nüshadan hareketle anlatının karşılaştırmalı metni ortaya konulmuştur. Anlatının yapı ve izleksel kurgu açısından incelemesi gerçekleştirilerek roman türü ile aralarındaki benzerlikler ortaya konulmuş, anlatının sembolik dilinin çözümlenmesine dair değerlendirmelerde bulunulmuştur.

The Mesnevies and the prosaic works based on narration in the period of Classical Turkish Literature constitute a fundamental field of study. The similarities between these narratives and as a literary genre novel that has been appeared in Turkish literature since the Tanzimat literary era are remarkable. Various academic studies are being carried out in order to clarify these similarities and put them into practice. In this study, it is aimed to reread the comfirmed copies of the narrative Hüsn ü Dil written by Benli Hasan Çelebi in sixteenth century, to create a valid text (by transcribing it into Latin Alphabet) and to examine it in terms of its form and theme. As a beginning, some studies have been done to elicit Benli Hasan Çelebi's life and his literary identitiy and his works, and to detect and supply the existing copies of the narrative Hüsn ü Dil as well. Then, copies of the narrative Hüsn ü Dil have been detected and examined and formed a copy pedigree. As a result of the evaluations have been made, the comparative text of the narration has been presented based on six copies. The form and the theme of the narrative has been examined and its similarities to novel genre have been revealed and decoding of its symbolic language has been evaluated.