Kuzey anadolu fay hattı üzerinde gerçekleşen depremlerin mekânsal ve mekân- zamansal olarak incelenmesi

Abstract

Depremler gerçekleşme sebepleri açısından incelendiğinde birçok faktör tarafından etkilenen karmaşık olaylardır. Gerek ilgilenilen bölgede bulunan fay hattı, gerekse depremlerin öncü şok, ana şok ve artçı şok gibi kendi aralarında yer alan ilişkiler deprem oluşumlarındaki karmaşıklığa sebep olabilmektedir. Deprem riskinin tahmin edilmesi veya deprem yoğunluklarının modellenmesi ileriye dönük yaşanabilecek maddi ve manevi kayıpların en aza indirgenmesi açısından hayati bir önem taşımaktadır. Bu çalışmada Kuzey Anadolu Fay Hattını kapsayan dikdörtgensel bir bölge çalışma alanı olarak seçilmiş ve bu bölgedeki deprem örüntülerinin analizi amaçlanmıştır. Öncelikle, deprem kataloğunda belirli bir zaman aralığında ve çalışma aralığı içerisinde yer alan büyük depremler (M>5) açıklayıcı veri analizi yardımıyla ilgili öznitelikleri açısından görselleştirilmiştir. Ayrıca mekânsal ve mekân-zamansal süreçler yardımı ile mekânsal ve mekân-zamansal örüntü türleri tespit edilmiş ve ilgili çalışma alanı ve ele alınan zaman aralığı içerisinde mekânsal ve mekân-zamansal deprem benzetimleri gerçekleştirilmiştir. Son olarak ise deprem yoğunluklarını arka plan ve tetiklenen olay yoğunlukları olmak üzere iki açıdan inceleyen ve literatürde oldukça sık kullanılan mekân-zamansal epidemik-tip şok sonrası modeli ile ilgili depremler modellenmeye çalışılmıştır. Bu yoğunlukların bölgelere göre farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Depremlerin mekânsal olarak kümelenmiş bir örüntü, mekân-zamansal olarak da düzenli bir örüntüye sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Earthquakes are complex phenomena when their occurrence reasons are investigated. Factors such as presence of a fault line and between earthquake relationships like foreschocks, mainshocks and afterschocks may be considered as some of the sources for this complexity. Estimation of the earthquake risk and modelling of the earthquake intensities over a region plays a vital role to minimize future tangible and intangible losses. In this study, a rectangular region including North Anatolian Fault Zone is selected as a study region in order to analyse the earthquake patterns. First of all, attributes of the moderate to major eartquakes with magnitude higher than 5, which is listed in the regarding time interval and space domain in the eartquake catalogue, is visualized owing to explaratory data analysis techniques. Furthermore, spatial and spatio-temporal patterns for the earthquakes are revealed and simulations of the earthquakes are realized with the use of spatial and spatio-temporal processes within the specified time and space domain. Finally, a model wihich is popular in the literature called spatio-temporal epidemic type aftershock model is employed to model the earthquakes by seperating the total eartquake intensity into two parts such as triggered and background event intensities. These intensities are found out to be changing over the region. In addition, eartquakes are fit in a clustered pattern spatially and a spatio-temporal regular pattern.