Milletlerarası ticari tahkimde acil durum hakemi

Abstract

Günümüzde, ticari ilişkilerin ihtiyaçları göz önüne alındığında milletlerarası ticari uyuşmazlıkların çözümünde en çok tercih edilen yöntemin tahkim olduğunu söyleyebiliriz. Tahkim prosedürü ile taraflar, aralarında herhangi bir uyuşmazlık olması halinde bu uyuşmazlığın çözümünde görev alacak hakem veya hakemleri, hakemlerin niteliklerini, yargılamanın usulünü, uygulanacak hukuku, yargılamanın dilini ve daha pek çok hususu belirleyerek, uyuşmazlığın devlet yargısı yerine özel olarak görevlendirilen ve hakem adı verilen kişi veya kişilerce yürütülecek bir yargılama ile kesin ve bağlayıcı olarak çözümlenmesini amaçlamaktadırlar. Milletlerarası ticari uyuşmazlıklar da çoğunlukla ihtilaf tutarları yüksek ve ihtilaf konuları karmaşık olup, taraflar hakem seçimi yoluyla uyuşmazlıkların ilgili ihtilaflı alanlarda uzman hakemlerce çözümlenmesini sağlamak istemektedirler. Uyuşmazlığın uzman hakemlerce çözümlenmesi yargılamanın daha hızlı yürütülmesini ve daha doğru ve adil bir karar verilmesini de sağlayacaktır. Ayrıca tahkim yargılaması kamuya açık değildir ve tarafların onayı olmadığı sürece kararlar ilan edilmez ki bu da taraflara ihtiyaç duydukları gizliliği sağlamaktadır.Uluslararası ticaretin hızına ayak uydurması, gizlilik, tarafsızlık, uzmanlık ve benzeri avantajlarının yanında tahkimin mevcut sistemde bazı dezavantajları da bulunmaktadır. Bunların başında da acil durumlarda alınması gereken kararlar yani geçici koruma tedbirleri gelmektedir. Hakem heyetinin oluşma prosedürü, bu sürecin hazır bir mahkeme sistemine göre uzun olması ve bazen taraflarca bu sürecin bloke edilebilmesi gibi nedenlerle acil önlem alınması gereken hallerde tahkim, tarafların bu ihtiyacına cevap verememiştir. Devletlerin yargı sistemleri yerine tahkimi tercih eden taraflar, tarafsızlık, gizlilik, hız, uzmanlık gibi sebeplerle acil önlem alınmasına ilişkin taleplerini de aynı sistem içerisinde çözümleyebilmek istemektedirler. Acil olarak alınması gereken geçici tedbirlere ilişkin kararların, tıpkı hakem kararları gibi ihtiyaç duyulan her ülkede uygulanabilir olması da tarafların ihtiyaç duydukları hıza ve geçici tedbire pek çok açıdan hizmet edecektir. Tahkimdeki bu eksikliğin giderilmesi ve tarafların değişen ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla uluslararası tahkim kurumları yeni düzenlemeler ile acil durum hakemliği sistemini oluşturmaya çalışmaktadır. Bu kapsamda kurumlar tarafından öncelikle taraflara acil durumlarda ihtiyaç duydukları hızı sağlayabilmek için getirilen kurallar ile acil durum hakemleri için oldukça kısa zaman aralıkları öngörülmüştür. Yine hakem heyetinin oluşumu esnasında yaşanan olası gecikmelerin ve tarafların tek hakem üzerine anlaşmazlığa düşmelerinin önüne geçebilmek için çoğunlukla geçici tedbir taleplerinin ilgili kurum tarafından atanan tek bir hakem tarafından değerlendirilmesi öngörülmüştür. Ne var ki henüz çok yeni olan bu prosedürde acil durum hakemi tarafından verilen kararların tanınması ve tenfizine ilişkin bir boşluk söz konusu olup, bu kararların tanınması ve tenfizi hususu tartışmalıdır. Bu durumun düzeltilmesi için ülkeler ve uluslararası kuruluşlar tarafından çalışmalar yapılarak, acil durum hakemi tarafından verilen kararların da tıpkı hakem kararları gibi tartışmaya yer vermeyecek şekilde tanınması ve tenfizinin sağlanması hususunda düzenlemeler yapılması gerekmektedir.Anahtar kelimeler: Tahkim, Kurumsal tahkim, Ad hoc tahkim, Acil durum hakemi, Tenfiz, Tedbir

Today, considering the needs of commercial relations, the most preferred method in the settlement of international commercial disputes is arbitration. In the arbitration procedure the parties, in case of a dispute between them, determine the arbitrator(s) who will take part in the settlement of said dispute, the qualifications of arbitrators, the procedure of the proceedings, the applicable law, the language of the proceedings, etc. Thus, the parties aim to ensure that the dispute is settled in a definitive and binding manner through proceedings to be carried out by a person or persons who are specially appointed as arbitrator instead of state judiciary.In international commercial disputes, the disputed amounts are generally very high and the issues of dispute are complex. Therefore, the parties want to ensure that disputes are settled by arbitrators who are experts in the disputed areas through arbitration. The settlement of the dispute by expert arbitrators would also enable the proceedings to be conducted faster and enable the arbitrators to render a more accurate and fair award. Moreover, correspondence and hearings in arbitration are not open to the public and the awards are not announced unless expressly approved by the parties, which provides the parties with the confidentiality they need.Although arbitration has some advantages such as its ability to keeping pace with international trade, confidentiality, impartiality, expertise, etc., the current system presents some disadvantages as well, in particular in terms of interim measures of protection. In cases where urgent measures are required to be taken the arbitration tribunal has not been able to respond to said needs of the parties due to reasons such as the formation process of the arbitral tribunal, this process being longer than an existing court system and the process being sometimes blocked by the parties. The parties that prefer arbitration instead of the judicial systems of the states want to be able to resolve their requests for emergency measures within the same system for the same reasons such as impartiality, confidentiality, speed, expertise, etc. Making sure that the decisions regarding the urgent interim and protective measures are applicable in every country as required just like arbitral awards will be beneficial in terms of speed and protective measures that the parties require.In order to eliminate this deficiency in arbitration and to meet the changing needs of the parties, international arbitration institutions are trying to establish an emergency arbitration system through new regulations. Within this scope, primarily short time intervals are foreseen by the institutions for emergency arbitrators through rules determined in order to provide the parties with the speed they need in emergency situations. Moreover, in order to prevent possible delays during the formation of the arbitral tribunal and the parties from falling into disagreement over the sole arbitrator, it has been foreseen that the requests for interim and protective measures would be evaluated by a single arbitrator appointed by the relevant institution. However, in this newly established procedure, there is a gap in the recognition and enforcement of decisions rendered by the emergency arbitrator, and the recognition and enforcement of these decisions is controversial. In order to remedy this situation, studies should be carried out by countries and international organizations, and arrangements should be made to ensure that decisions made by the emergency arbitrator are peremptorily recognized and enforced in the same manner as arbitral awards.Keywords: Arbitration, Institutional arbitration, Ad hoc arbitration, Emergency arbitrator, Enforcement, Measure