Kadın ve kariyer: Bolu`da üst düzey kadın çalışanlar üzerine bir araştırma

Abstract

ÖZET Kadın ve Kariyer: Bolu'da Üst Düzey Kadın Çalışanlar Üzerine Bir Araştırma Erkanlı, Hülya Yüksek Lisans, İşletme Bölümü Tez Danışmanı: Yrd.Doç.Dr. Gamze YÜCESAN-ÖZDEMİR Bu çalışma, Türkiye'de, son yıllarda, organizasyonlarda yer alan kadın yöneticilerin karşılaştıktan sorunları, yönetsel niteliklerindeki farklılıklarını, organizasyonların ve organizasyonlarda yer alan kadın ve erkek çalışanların kadın yöneticileri nasıl değerlendirdiklerini ve tüm bunlar ekseninde kadın çalışanların kariyer gelişim süreçlerinin nasıl gerçekleştiğini incelemeyi amaçlamaktadır. Bu çalışma, `Kadın ve Kariyer` konusuna ilişkin, kavramsal ve kuramsal bir altyapı oluşturarak, konunun, Türkiye perspektifinin incelenmesine ve karanlıkta kalanların aydınlatılmasına katkıda bulunmayı hedeflemektedir. Bu amaçla, Bolu ilinde, beş işletmede gerçekleştirilen araştırmada, niteliksel yöntemler çerçevesinde, gözlem, derinlemesine görüşme ve anket yöntemlerinden faydalanılmıştır. Anket çalışması, erkek üst düzey çalışanların ve kadın üst düzey çalışanların bakış açılarını, bir arada, ortaya koyabilme ve tek bir bakış açısının sınırlılıklarından kurtulabilme amacıyla, kadın ve erkek üst düzey çalışanlara uygulanmıştır. Kadın üst düzey çalışanların, kariyer gelişim süreçlerinde, işe alınma aşamasında, eğitimde, performans değerlendirme ve ücretlendirme politikalarında, organizasyon içi güç edinimi ve güç kullanımında, yönetsel nitelikler ve liderlik tarzlarında ne gibi farklılıkların olduğu ve bunların nedenleri, erkek ve kadın çalışanların bakış açılarıyla değerlendirilmiştir. İlk olarak, bu çalışma, kadın çalışanlar için, organizasyon içi `kariyer` gelişiminin ve organizasyon dışı `kadın` olarak sürdürülen hayatın birbirinden bağımsız gelişmediğini göstermektedir. Kadın çalışanların organizasyon dışında sahip oldukları geleneksel roller, bu roller temelinde kadına atfedilen değerler ve ataerkil örüntüler, kadın çalışanların organizasyon dışındaki hayatım tanımlayan unsurlar olup, organizasyon içi kariyer gelişimine de etki etmektedir. Bu durum, organizasyonların toplumsal yapıdan bağımsız varolmadıklarını ve toplumsal cinsiyet rollerinin, organizasyon duvarları arkasında ortadan kalkmadığım göstermektedir. ikinci olarak, bu çalışma, son yıllarda organizasyonlarda, kadın çalışanlara karşı daha ılımlı bir yaklaşımın olmasının, erkek çalışanların bu konuda değişen ve gelişen bakış açılarıyla paralellik oluşturduğunun altını çizmektedir. Ancak, erkek üst düzey çalışanlar, kadın çalışanlara karşı, olumlu bir yaklaşıma sahip olmakla beraber, vtoplumsal ve kültürel örüntülerin etkisi altında önyargılara da sahiptirler. Bu durum, kadın üst düzey çalışanlar için, imkan ve imkansızlıkların aynı düzlemde yer aldığının bir göstergesidir. Son olarak, bu çalışmada, kadın çalışanlarların kariyer gelişiminin, erkek çalışanlardan farklı bir seyir izlemekte olduğu ve kadın çalışanların `görünmez` engellerle karşılaşmakta olduğu vurgulanmıştır. Ancak, bu konuda dikkat çeken en önemli nokta, kadınların bu durumu zaman içerisinde haklı bulma ve kabullenme eğiliminde olduğudur. Bu durum, kadınların bir takım engellerin ve eşitsizliklerin farkında olarak, bunlarla mücadele etmek yerine, onları kabullendiklerinin bir göstergesidir. Bu kabullenilmiş gerçeklikler, bilinç düzeyine çıkmaz ise, uygulamalarda karşılaşılan eşitsizliklerin devam etmesi ve sorunların çözümsüz kalması kaçınılmazdır. vı

ABSTRACT WOMAN AND CAREER: A STUDY ON THE SENIOR FEMALE EMPLOYEES IN BOLU Erkanlı, Hülya Masters Degree, Department of Management Supervisor: Ass. Prof. Dr. Gamze YÜCESAN-ÖZDEMİR This study aims to search the problems that female managers face within the organizations in Turkey for the last few years, the differences in their managerial qualifications, the way that male and female employees within the organizations evaluate female managers and within this scope, the way that female employees realize their career development processes. This study targets to contribute in getting Turkey's perspective of the subject, 'Woman and Career', being searched and enlightening those points kept in dark by establishing a conceptual and theoretical substructure. For this purpose, the methods of observation, in-depth interview and questionnaire have been used within the scope of qualitative methods during the research undertaken in five organizations in the city of Bolu. The questionnaire has been addressed to both female and male employees of senior positions in order to display senior female and senior male employees' points of view together and to overcome the limitations of an only one point of view. The differences occurring in the career development process of senior female employees, in the stage of being accepted for the work, in the training period, in the performance evaluating case and in waging policies, in gaining and using power within the organization, in managerial qualifications and leadership styles and the reasons of these situations have been evaluated from female and male points of view. This study, firstly, shows that for female employees, 'the career development' within the organization and the daily life they live under the title of 'woman' do not develop independently from each other. The traditional roles that female employees possess outside of the organization and the values attached to the women taking these roles as basis and patriarchal patterns are the elements which define the lifes of female employees they experience outside the organization and these elements affect the career development of female employees within the organization as well. This case proves that organizations do not exist independent of the social structure and social gender roles do not vanish outside the walls of the organizations. inSecondly, this study underlines the fact that female employees face a more moderate approach and this situation exists in parallel to the improving and changing point of view of male employees in the organizations for recent years. However, despite of senior male employees' displaying more moderate approach against female employees, they even have prejudices under the effects of cultural patterns. This case is the indicator of the fact that possibilities and impossibilities for female employees take place on the same line. In conclusion, in this study, it has been stressed that the career development of female employees progress in a different way than that of male employees' and female employees face 'invisible' obstacles. However the most remarkable point of importance in this subject is that women tend to accept and find this situation correct in time. This situation signs that women, being aware of certain obstacles and inequaities, accept the situation instead of challenging. If these accepted facts do not reach the seat of consciousness, it is inevitable that the inequalities met in applications will continue and remain unsolved. IV