Aydın ili koşullarında çine çaparı ve karya tipi genç ve ergin koçlarında testis özellikleri, sperma kalitesi ve eşeysel davranışların tespiti

Abstract

Bu araştırma, Karya ve Çine Çaparı koçların; testis, sperma ve eşeysel davranışözelliklerinin tanımlanması ve testis ile sperma özelliklerinde meydana gelen mevsimseldeğişikliklerin tespit edilmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırma materyalini Adnan MenderesÜniversitesi Grup Koyun Yetiştirme Programı (ADÜ-GKYP) çekirdek sürüsünde bulunan 4baş ergin Karya ve 4 baş Çine Çaparı koç ile 8 baş genç Karya ve 8 baş Çine Çaparı olmaküzere toplam 24 baş koç oluşturmuştur. Koçlarda testis uzunluğu, testis çapı, skrotumçevresi özellikleri mevsim, canlı ağırlık,, aya ve yıla bağlı olarak araştırılmıştır. Testisözellikleri; Karya genç koçları için sırasıyla 9,48 cm, 4,38 cm ve 23,03 cm; Çine Çaparı'nda8,83 cm, 4,30 cm ve 22,69 cm, Karya ergin koçlar için sırasıyla; 11,13 cm, 5,64 cm, 33,98cm, Çine Çaparında, 11,60 cm, 5,19 cm ve 32,70 cm olarak bulunmuştur. Sperma örnekleriejekulat hacmi, kitle hareketi, ölü spermatozoit oranı, anormal spermatozoit oranı,spermatozoit yoğunluğu ve ejekulattaki toplam spermatozoit sayısı bakımındandeğerlendirilmiştir. Genç grup için Karya koçlarda bu özellikler sırasıyla; 1,01 ml, 3,98,%11,05, %8,17, 1,72x109/ml, 1,74x109/ejekulat olarak, Çine Çapar'ında sırasıyla; 0,87 ml,3,55, %12,86, %8,98, 1,63x109/ml ve 1,42x109/ejekulat, Karya ergin koçları için sırasıyla;1,65 ml, 4,77, %11,48, %7,84, 1,89 x109/ml, 2,16 x109/ejekulat, Çine Çaparı'nda; 1,32 ml,3,58, %14,81, %17,71, 1,56 x109/ml, 1,66 x109/ejekulat olarak bulunmuştur. Eşeyseldavranış testinde koçlar, biniş sayısı, biniş süresi, iki biniş arası süre ortalaması, ejekulasyonsayısı, ejekulasyon süresi, iki ejekulasyon arası süre ortalaması ve aşım etkinliği bakımındandeğerlendirilmiştir. Buna göre Karya genç koçları için bu özellikler sırasıyla; 7,11, 197,34 sn,184,96 sn, 2,75, 212,08 sn, 431,61 sn ve 0,23, Çine Çaparı'nda; 4,08, 286,00 sn, 180,81 sn,2,06, 299,93 sn, 674,74 sn, 0,19 olarak, ergin koçlar için Karya'da sırasıyla; 17,17, 35,50 sn,59,85 sn, 6,25, 35,63 sn, 386,62 sn ve 0,31olarak, Çine Çaparı'nda; 26,08, 45,75 sn, 52,14sn, 3,33, 93,67 sn, 775,50 ve 0,14 olarak bulunmuştur.Sonuç olarak Karya ve Çine Çaparı genç ve ergin koçlarının testis ve sperma özelliklerininmevsimsel değişikliklerden önemli ölçüde etkilendiği tespit edilmiştir. Elde edilen bulgularagöre Karya ve Çine Çaparı genç ve ergin koçların sperma üretimi yıl boyu devam etmektedir.Ayrıca Karya koçların Çine Çaparı ırkına göre testis özellikleri, sperma kalitesi ve eşeyselperformans anlamında daha üstün olduğu sonucuna varılmıştır.2007,165 sayfaAnahtar Kelimeler: Karya, Çine Çaparı, testis, sperma, eşeysel davranış

This study was performed to determine testis, sperma and sexual behaviour traits in Karyaand Çine Çaparı rams. Research material consisted of 4 mature Çine Çaparı and 4 matureKarya, 8 young Çine Çaparı and 8 young Karya; totaly 24 rams in ADU-GKYP (AdnanMenderes University Group Sheep Breeding Programe). The effect of season, month andyear on the live weight, testis length, testis diameter and scrotum circumference of ÇineÇaparı and Karya rams were investigated. Average testis characteristics of young Karyalamb rams were, 9,48 cm, 4,38 cm and 23,73 cm; In Çine Çaparı, 8,83 cm, 4,30 cm and22,69 cm respectively, for mature Karya rams were; 11,13 cm, 5,64 cm, 33,98 cm, In ÇineÇaparı 11,60 cm, 5,19 cm and 32,70 cm respectively. Sperma samples were evaluated withrespect to volume, progressive sperm motility, percentage of dead spermatozoid, spermconcentration and total number of spermatozoid. In young Karya lamb rams thischaracteristics, 1,01 ml, 3,98, %11,05, %8,17, 1,72x109/ml, 1,74x109/ejeculate respectively,In Çine Çaparı; 0,87 ml, 3,55, %12,86, %8,98, 1,63x109/ml and 1,42x109/ejeculaterespectively, In mature Karya ram; 1,65 ml, 4,77, %11,48, %7,84, 1,89 x109/ml, 2,16x109/ejeculate, In Çine Çaparı; 1,32 ml, 3,58, %14,81, %17,71, 1,56 x109/ml, 1,66x109/ejeculate respectively. In mating behaviour test of rams were evaluated mountfrequency, latency, mating efficiency. This traits in young Karya rams, 7,11, 197,34 s, 184,96s, 2,75, 212,08 s, 431,61 s and 0,23 respectively, In Çine Çaparı; 4,08, 286,00 s, 180,81 s,2,06, 299,93 s, 674,74 s, 0,19 respectively, for mature Karya rams; 17,17, 35,50 s, 59,85 s,6,25, 35,63 s, 386,62 s, 0,31, In Çine Çaparı; 26,08, 45,75 s, 52,14 s, 3,33, 93,67 s, 775,50s and 0,14 respectively.Results indicated that testis and sperma characteristics of young and mature Karya and ÇineÇaparı rams showed seasonal changes and sperma production of Karya and Çine Çaparırams continued during the year. Moreover, testis characteristics, sperm quality and sexualperformance of Karya rams is the bettter than Çine Çaparı.2007,165 pageKey Words: Karya, Çine Çaparı, testis, sperma, mating behaviour.