Diyabetli bireylerde hastalığı kabulün diyabet öz bakım davranışlarına etkisi

Abstract

Bu çalışma diyabetli bireylerde hastalığı kabulün diyabet özbakım davranışlarına etkisinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır.Kesitsel tipte olan çalışmanın evrenini Abant İzzet Baysal Üniversitesi İzzet Baysal Eğitim ve Araştırma Hastanesi İç Hastalıkları ve Endokrinoloji Polikliniklerine ayaktan başvuran ve bu servislerde yatarak tedavi alan diyabetli bireylerden dahil edilme kriterlerini karşılayan 133 diyabetli birey oluşturmuştur. Veriler araştırmacı tarafından Soru Formu (sosyo demografik özellikler, sağlık durumuna ilişkin özellikler, diyabete ilişkin özellikler), Hastalığı Kabul Ölçeği (Acceptance of Illness Scale) ve Diyabet Öz bakım Aktiviteleri Anketi – DÖBA (The Summary of Diabetes Self-Care Activities Questionnaire – SDSCA) kullanılarak yüz yüze görüşme tekniği ile toplanmıştır. Verilen analizinde sayı, yüzde, ortalama, standart sapma, tek yönlü ANOVA modeli, Post-hoc Tukey ve Pearson korelasyon analizi kullanılmıştır. Veriler SPSS (ver.18) ile değerlendirilmiş olup, istatistik anlamlılık düzeyi olarak p<0.05 alınmıştır.Çalışmadan elde edilen bulgulara göre hastalığı kabul ölçeği toplam puanı ile diyabet özbakım aktiviteleri toplam puanı arasında istatiksel olarak anlamlı pozitif korelasyon olduğu görülmüştür (p=0.001). Hastalığı kabul ölçeği toplam puanı ile kan glukozu puanı arasında istatiksel olarak anlamlı fark bulunmazken, diyet puanı, egzersiz puanı ve ayak bakım puanı arasında istatiksel olarak anlamlı pozitif korelasyon (p<0.05) olduğu görülmüştür.Hastalığı kabul ölçeği toplam puanı ile HbA1C arasında istatiksel olarak anlamlı korelasyon bulunmamıştır. Çalışmadan elde edilen bulgulara göre tanı süresi arttıkça kabul puanı düşmektedir (p<0.05). Hastalığı kabul puanı kadınlarda, geliri giderinden az olanlarda, ek kronik hastalık varlığında (hipertansiyon, kalp yetmezliği ve astım) ve diyabet komplikasyonları varlığında (nefropati, nöropati ve retinopati) istatiksel olarak anlamlı düzeyde düşük bulunmuştur. Diyabet öz bakım aktiviteleri toplam puanı eğitim seviyesi yüksek olanlarda istatiksel olarak anlamlı düzeyde yüksek bulunmuştur. Kategorik özelliklerle öz bakım alt puanları arasındaki ilişkiye bakıldığında ise; diyet puanının eğitim seviyesi düşük olanlarda, ayak bakım puanının köyde yaşayanlarda ve eğitim seviyesi düşük olanlarda, egzersiz puanının ise evli olanlarda istatiksel olarak anlamlı düzeyde düşük olduğu tespit edilmiştir.Sonuç olarak hastalığı kabul diyabetli bireylerde öz bakım aktivilerinin yerine getirilmesinde önemli bir yere sahiptir. Sağlık bakım ekibi içinde hemşireler bu konuda anahtar role sahiptir. Hemşireler diyabetli bireylerin hastalığı kabulüne ve hastalık yönetimine katılımına yardımcı olmalı, uygun müdahalelerle yetersiz kabul tanımlanmalı, kabul düzeylerine göre düzenli izlem, bireysel tedavi ve bakım planı sağlanmalıdır. Glisemik kontrolün sağlanarak yaşam kalitesinin artırılması, komplikasyonların önlenmesi veya azaltılması, bakım maliyetlerinin düşürülebilmesi için diyabetli bireylerin baş etmelerine yardımcı olunmalı, eğitim programlarıyla ve gerektiğinde psikolojik müdahalelerle desteklenmelidir.Anahtar Kelimeler: Diyabet, Hastalığı kabul, Öz bakım aktiviteleri, Hemşire.

This study was created for the purpose of determining the effect of diabetes self-care behaviors on the acceptance of diabetes in diabetic individuals.133 diabetic individuals who met the inclusion criterias and diabetic individuals consulting ambulatory treatment and receiving inpatient treatment in these services from Abant İzzet Baysal University, Izzet Baysal Education Research Hospital Internal Medicine and Endocrinology Polyclinic formed the universe of the cross-sectional type of work. Data were collected by the researcher with face-to-face interview technique being used Question Form (socio demographic characteristics, characteristics about health status, characteristics about diabetic), Disease Acceptance Scale and The Summary of Diabetes Self Care Activities Questionnaire – SDSCA. Number, percentage, average, standard deviation, one way ANOVA model, Post-hoc Tukey and Pearson correlation analysis were used in the given analysis. Data were evaluated with SPSS (ver. 18) and statistical significance level was taken as p<0.05.According to the findings obtained from the study, it was observed a statistically significant positive correlation between the total score of disease acceptance and the total score of diabetes self care activities (p=0.001). A statistically significant positive correlation (p<0.05) was observed between diet score, exercise score and foot care score, while there was no statistically significant difference between blood glucose score and total disease acceptance score.It could not be found any statistically significant correlation between total score of disease acceptance and HbA1C. According to the findings obtained from the study, the acceptance score decreases as the duration of diagnosis increases (p<0.05). The disease acceptance score was found to be statistically significantly lower in women with lower income expense, in the presence of additional chronic diseases (hypertension, heart failure and asthma) and in the presence of diabetic complications (nephropathy, neuropathy and retinopathy). The total score of diabetes self-care activities was found to be statistically significantly higher in those having higher education levels. When it was surveyed with the relationship between categorical characteristics and self-care subscores, it was identified that the diet score was lower in the education level, the foot care score was lower in the village and lower education level, and the exercise score was lower in the married ones.As a consequence, the disease acceptance has an important place in self care activities in diabetic individuals. Nurses in the healthcare team have a key role in this matter. Nurses should help disease acceptance of diabetic individuals and participation in disease management; inadequate acceptance should be defined with appropriate interventions; according to the acceptance level, regular follow-up, individual treatment and care plan should be provided. For the increase of quality of life, prevention or reduction of complications, reduction of care costs, it should be helped with diabetic individuals and when it is necessary, it should be supported with education programs and psychological interventions.Key Words: Diabetes, Acceptance of İllness, Self Care Activities, Nurse.