Kosova`da Türkçe basın (1871-2003)

Abstract

VI ÖZET Bu çalışmamızla, yüzyıllar boyu, Balkanlar'da ve Kosova'da, Türkçe'nin yaşatılması için büyük mücadele veren Balkan Türklerinin, `Basın Hayatı `nı detaylı bir şekilde incelemeye ve burada verdikleri mücadelelerden örnekler vermeye çalıştık. Kosova'da Türkçe basın hayatı, 1871 yılında, `Prizren-Prizrin ` Vilâyet gazetesi ile başlamıştır. İlk örnekler vilâyet gazeteleri olmuş, daha sonra özel teşebbüsler de görülmüştür. Yugoslav Krallık ve Sosyalist Federatif Cumhuriyeti Dönemlerinde; Türkçe basın hayatı Makedonya ile sınırlı kalmış, 1944 yılında yayma başlayan `Birlik Yayınları ` bunların en önemlisi olmuştur. 1951 yılında, Kosova Sosyalist Özerk Bölge Meclisi 'nin aldığı kararla, Türklerin varlığı kabul edilmiş, Türkçe eğitim başlamış ve Türk Kültür Dernekleri faaliyet imkanına kavuşmuştur. 1969 yılında, Yugoslav Devleti eliyle kurulan ilk Türkçe gazete `Tan ` faaliyete başlamış, bunu `Tan ` çerçevesinde çıkarılan dergiler izlemiştir. Bunun yanında, Kosova'da kurulan ilk Türk Demeği olan `Doğru Yol` etrafında çıkarılan dergi ve kitap yayınları da Türk kültürünün ve Türkçe'nin yaşatılması için büyük çaba sarf etmiştir. 1999 yılında, etnik savaş sonrası, Kosova'nm yönetimine Birleşmiş Milletler el koymuş ve yeni bir dönem başlamıştır. Bu yeni dönemin ilk Türkçe gazetesi `Yeni Dönem` olmuş, bunu `Sofra`, `Türkçem` gibi kültür sanat dergileri takip etmiştir. Birleşmiş Milletler Geçici Yönetimi altında, Kosovalı Türklerin en büyük mücadelesi `Türk Dili` nin resmiyeti olarak ortaya çıkmıştır. Kosova Türk Basını bu dönemde, Kosovalı Türklerin sorunlarının ve mücadelelerinin yansıtılması ve sürdürülmesinde büyük bir görev üstlenmiştir.

VII ABSTRACT In this study, we have tried to examine in detail `Press Life` of Balkan Turks who struggled a lot to make Turkish Language alive in Balkans and Kosovo for ages and to give examples of their struggles. Turkish press life began with `Prizren-Prizrin` city newspaper in Kosovo in 1871. City newspapers were the first examples, later informal enterprised were also seen as well. In the period of Yugoslavian Kingdom and Socialist Federative Republic; Turkish press life was limited by Macedonia, `Birlik Yayınlan` which began to function in 1944 was the most important one. In 1951, upon the decision taken by Kosovo Socialist Autonomous Region Council, the existence of Turkish minority was accepted, Turkish education began and Turkish Cultural clubs were permitted to function. In 1969, the first Turkish newspaper `Tan` which was founded by the hand of Yugoslavian State began to function and this was followed by the other magazines which were published in the frame of `Tan`. Also the magazines and the book publications around the club `Doğru Yol`, which was the first Turkish Club founded in Kosovo made a big effort in developing Turkish Culture and making Turkish Language alive. In 1999 after ethnical war, U.N came to Kosovo and a new period began. `Yeni Dönem` was the first Turkish newspaper of this new period and this was followed by some cultural and art magazines such as `Sofra`, `Türkçem`. Under the authority of U.N temporary administration, the biggest struggle of Kosovar Turks came to light of Turkish language. During this period, Kosovo Turkish Press had a big responsibility in showing and continuity of the efforts and the problems of Kosovar Turks.