Mehmet Zekariya Sertel 1890-1980

Abstract

Günümüzde Makedonya sınırlarında bulunan Ustrumca kasabasında 1890'da doğan Mehmet Zekeriya (Sertel) Bey eğitim amaçlı gittiği Selanik şehrinin aydın atmosferinden etkilenmişti. Burada aldığı eğitim, fikri yapısının oluşmasını ve gazetecilik mesleğine geçişini sağladı. Selanik şehrinin işgali nedeniyle gittiği İstanbul'da da gazeteciliğe devam etmesi eğitimini tamamlama arzusunu engellemedi. Aldığı eğitim bursuyla ilk kez gittiği Paris'de sosyal hak, adalet ve demokrasi gibi yeni kavramlarla tanıştı. Geri döndüğünde Sabiha (Sertel) Hanım'la evlenerek Aşâîr Şubesi Müdürlüğü'nde ilk kamu görevine atandı. Sabiha Hanım, bilindiği gibi ülkenin ilk sosyologlarından aynı zamanda ilk kadın gazetecilerden biriydi. Sabiha Hanım'la hayatı boyunca tüm fikri faaliyetlerde birlikte hareket etti.Mehmet Zekeriya Bey, evlendiği dönemde arkadaşıyla beraber `Turan` gazetesini yayınladı. Ardından tek başına `Büyük Mecmua`yı çıkardı. İşgal döneminde İngilizler tarafından kısa süreli tutuklandı. Bu sırada Charles Richard Crane tarafından verilen bursla Colombia Üniversitesi'nde gazetecilik eğitimi aldı. Döndüğünde Ankara'da Türkiye Cumhuriyet'inin ilk Basın Yayın Genel Müdürü olarak atandı. Ancak sansüre direnmesi bu görevinde fazla kalmasını engelledi. Böylece tekrar İstanbul'a gelerek `Resimli Ay` dergisini çıkardı. Uzun yıllar dostu ve arkadaşı Nazım Hikmet ile bu dönemde tanıştı. Sonraları ise ikinci gündelik gazetesi `Son Posta` yayın hayatına girdi. Ülkenin ilk ansiklopedisi olan `Hayat Ansiklopedisi`ni on cilt olarak yayınladı. Bir süre sonra çıkardığı gazetesi tarihe `Tan Olayı` olarak geçen saldırı ile yıkıldı. Ardından da 1950'de ülkeden ayrıldı. Bu ayrılışa sebep olarak Mehmet Zekeriya Bey'in demokrasi anlayışı gereği tek partili sisteme dolayısıyla da Cumhuriyet Halk Partisi'ne muhalif olması söylenebilir. Bu nedenle çok partili hayata geçişlerde Serbest Cumhuriyet Fırkası'nı ve Demokrat Parti'yi desteklediği unutulmamalıdır. Siyasi nedenlerden dolayı ülke dışına çıkmak zorunda kaldı. Ancak 1977'de ülkeye dönüş yapabildi. Mehmet Zekeriya Bey sıkıntılı ve mücadele dolu bir hayatın sonunda Paris'teki evinde 11 Mart 1980'de 90 yaşında vefat etti.Hayatı boyunca doğru bildiğini söylemekten çekinmeyen Mehmet Zekeriya Bey, vatansever, demokrat ve özgürlükçü bir yapıya sahipti. Aynı zamanda emperyalizme, faşizme, komünizme, nazizme, Turancılığa ve Türkçülüğe karşı demokrat bir gazeteci kimliğiyle tanındı. Kendisi en basit ifadeyle `Üç devirde demokrat bir gazeteci` kimliğini taşıyabilecek kişilerden biriydi.Anahtar Kelimeler: Mehmet Zekeriya Sertel, Sabiha Sertel, Ziya Gökalp, Turan Gazetesi, Büyük Mecmua, Resimli Ay, Nazım Hikmet, Son Posta Gazetesi, Tan Gazetesi, Tan Olayları.

Mehmet Zekeriya (Sertel), who was born in 1890 in the town of Ustrum, on the borders of Macedonia today, has been influenced by the intellectual atmosphere of the city of Thessaloniki where he went to study. The training he received here provided for the formation of the idea structure and the transition to the journalism profession. Continuing to journalism in Istanbul, where he went because of immigration, did not prevent his desire to complete his education. For the first time in Paris, where he got his scholarship, has got him to know new concepts like social rights, justice and democracy. When he returned, he married Mrs. Sabiha (Sertel) and was appointed to the first public office in Aşâîr Branch Administration. At the same time he did not break his bond with journalism.He published newspaper `Turan` with his friend. Then he published the `Büyük Mecmua` on his own. During the occupation period, he was briefly imprisoned by the British. Meanwhile, he received a scholarship from Charles Richard Crane to study journalism at Columbia University. When he returned, he was the first General Director of the Press of the Republic of Turkey. However, the sensational resistance prevented him from remaining in this position. So he came back to Istanbul and published the `Resimli Ay` journal. In these years he met his friend and close- friend Nazim Hikmet. Thenhe published the second everyday newspaper `Son Posta`. He published the first encyclopedia of the country `The Encyclopedia of Life` as ten volumes. After a while, the newspaper he has released was destroyed by an attack called `Tan incident`. Then he left the country in 1950. Mr. Mehmet Zekeriya Sertel, who took place in 1977, died on 11 March 1980, at his home in Paris.Mehmet Zekeriya Bey, who did not hesitate to say that he knew correctly throughout his life, had a patriotic, democratic and libertarian structure. At the same he was a democratic journalist against Turan and Turkism and also approaching imperialism, fascism, gentleness, He was the only press officer who could bear the identity of `a democratic journalist in three periods` in the simplest terms.Key Word: Mehmet Zekeriya Sertel, Sabiha Sertel, Ziya Gökalp, Turan Gazetesi, Büyük Mecmua, Resimli Ay, Nazım Hikmet, Son Posta Gazetesi, Tan Gazetesi, Tan Olayları.