Doğu Mitingleri ve kamuoyundaki yansımaları (1967-1968)

Abstract

Doğu Mitingleri Kürt ulusal bilincinin oluşumunda önemli bir role sahipti. Mitinglere Türkiye İşçi Partisi (TİP) ile illegal Türkiye Kürdistan Demokratik Partisi (T-KDP) destek verdi. Özellikle Silvan, Diyarbakır, Siverek, Batman, Tunceli mitingleri bu kapsamda değerlendirilmelidir. Bölgedeki parti teşkilatları ve yerel siyasi yapılanmalar bu süreçte etkili oldu. Mitinglerde anayasal hak talebi ve eşitlik ilkesi ön plandaydı. Doğu'nun geri kalmışlığı ve yatırımlardan yeterince faydalanamamış olması diğer söylemlerdi. Mitinglerin düzenlenmesindeki amaç, kamuoyu oluşturulmasıydı. Bu sebeple miting tertip komiteleri yoğun çaba gösterecekti. Hazırlanan bildirilerin içeriği oldukça önemliydi. Bu süreçte basında olumlu ve olumsuz birçok haber yayınlandı. Bölgede iktidar partisi olan Adalet Partisi'ne (AP) destek veren yerel basın sayıca fazlaydı. Bu da miting yapılan yerlerde her iki tarafın birbiri ile rekabetine sebebiyet veriyordu. Mitinglerde geri kalmışlık söylemi ön plana çıkarılmaktaydı. Anadil kullanımı konusunda istekte bulunulmaktaydı. Kürtçe konuşmalar yapılmakta ve şiirler okunmaktaydı. TİP Genel Başkanı Mehmet Ali Aybar'ın konuşmacı olarak katıldığı mitinglerde ise sosyalizme daha çok vurguda bulunuldu. Her iki gruptaki mitinglerin tamamına TİP örgütleri katkıda bulunmuştu. Cumhuriyet Halk Partisi'nin (CHP) durumu ise bu süreçte oldukça tartışmalıydı. AP ve diğer siyasi partiler de bölgeye geziler yapacaktı. Açık hava ve kapalı salon toplantıları düzenlendi. Bu bağlamda milliyetçi-muhafazakâr kesimlerde bölgede etkinlik gösterdi. Yaşanılan gelişmeler 1967-1968 itibarıyla Türkiye'deki siyasi tartışmaların niteliğini ortaya koyması açısından önemlidir. Sonraki süreçte de siyasal, sosyal ve kültürel alandaki etkisi kalıcı olacaktır.

East rallies played an important role to raise the Kurdish national consciousness. The rally was supported by the Workers' Party of Turkey (TIP) and the illegal Turkey Kurdistan Democratic Party (T-KDP). Particularly Silvan, Diyarbakir, Siverek, Batman, Tunceli rallies should be evaluated within this scope. Political party organizations and local political structures in the region were influential in this process. At the rallies, the main focus was on constitutional right claim and equality principle. Other discourses were that the East was underdeveloped and had not benefited from investments sufficiently. The objective of organizing these rallies was to create a public opinion. For this reason, the organization committees of the rally would have made intensive efforts. The content of the previously prepared reports was very important. A number of positive and negative news were broadcasted in the process. There were many local presses supporting the Justice Party (AP), the governing party in the region. This led to a rivalry between the two sides in the rallying places. At the rallies, the discourse of underdevelopment was prioritized. There was a demand for the use of the mother tongue. The speeches were delivered and poems were read in Kurdish language. The Party Leader of TIP, Mehmet Ali Aybar attended the rallies as a speaker and the socialism was more emphasized at these rallies. TIP organizations contributed to all of the rallies of both groups. The situation of the Republican People's Party (CHP) was quite controversial in this process. AP and other political parties would also be visiting the region. Outdoor and indoor hall meetings were held. In this scope, the nationalist-conservative sections of the society also had activities in the region. The developments in this process are important to reveal the quality of the political debate in Turkey as of 1967-1968. The impact of this process would be permanent on the political, social and cultural environment in the following periods.