I. ve II. dönem TBMM`de Samsun (Canik) milletvekilleri ve faaliyetleri (1920-1927)

Abstract

Coğrafi konumu nedeniyle ile tarih boyunca önemli bir bölge olan Samsun (Canik), Karadeniz Bölgesi'nin deniz yoluyla dışa açılan, kara yoluyla da Anadolu'nun giriş kapısı konumundadır. Mondros Mütarekesi'nden sonra Anadolu'nun çeşitli yerleri İtilaf Devletleri tarafından işgale uğramış, Karadeniz Bölgesi'nde ise Pontusçuluk faaliyetleri ortaya çıkmıştır. Stratejik öneminden dolayı Pontusçuluk faaliyetlerinin merkezi haline gelen bölge, aynı zamanda Milli Mücadele için de önemli bir nokta olmuştur. Bölgedeki asayişsizliği önlemek amacıyla Mustafa Kemal Paşa'nın 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıkması, Milli Mücadele'nin organize bir şekilde tek merkezden yönetilmesi açısından önemli olmuş, bu amaçla yapılan ilk faaliyetler de Samsun'da gerçekleşmiştir. Bölgedeki Pontus faaliyetlerine karşı yapılan bölgesel direnişleri tek çatı altında toplayarak organize bir şekilde yürütülmesini sağlayan Samsun Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, I. TBMM'ye seçilecek mebusların seçimini gerçekleştirerek meclise ulaşmalarını sağlamıştır. Samsun I. TBMM'de, yapılan seçimler sonucunda mebus seçilen Ahmet Hamdi (Yalman) Bey, Ahmet Nafiz (Özalp) Bey, Hasan Fehmi (Çoldurzade) Bey, Mehmet Şükrü (Fırat) Bey ve Süleyman (Boşank) Bey ile Son Osmanlı Mebusan Meclisi'nden gelen Emin (Geveci) Bey olmak üzere altı kişi ile temsil edilmiştir. I.TBMM, ilk yıllarında büyük bir dayanışma ve özveriyle çalışmalarını devam ettirmiştir. Fakat özellikle son yıllarda Saltanat ve Hilafet tartışmalarının yanısıra Lozan Konferansı esnasındaki tartışmalar meclisi çalışamaz hale getirmiştir. 1923 yılına gelindiğinde Milli Mücadele kazanılmış, Saltanat kaldırılmış ve Türk Devleti'nin temelleri atılmıştır. Bağımsızlığın temininden sonra ülkeyi her açıdan yeniden inşa etmenin gerekliliğine inanan ve daha dinç bir kadro ile yeni çalışmaları yürütmeyi amaçlayan I.TBMM, 1923 Nisan başlarında seçime gitme kararı alarak görevini sonlandırmış, alınan seçim kararından sonra ülke seçim sürecine girmiş ve seçimler iki aşamalı şekilde yapılmıştır. Haziran ve Temmuz aylarında tamamlanan seçimlerden sonra Samsun, II. TBMM'de, Cavit Paşa, Süleyman Necmi (Selmen) Bey ve Talat Avni (Özüdoğru) Bey tarafından temsil edilmiştir.

Samsun (Canik), which has been an important area throughout history in terms of geographical location, is the door of Black Sea Region by sea and the door of Anatolian by land. After Mondros Armistice agreement, Different regions of Anatolia were occupied by Allies and Pontus movements emerged in Black Sea Region. Because of it's strategic impotance, The region, which has been the centre of Pontus movements, has also been an important place for national struggle. That Mustafa Kemal Pasha arrived in Samsun on the 19th of May, 1919 to sort out troubles in the region has been important for National struggle to be directed by only authority and the first action for this purpose was taken place in Samsun. Samsun defensive Commite, which provides to be run in an organizational way by collecting the regional resistance having done against Pontus movements, has realised the choice of the senators for he Turkish Grand National Assembly. Ahmet Hamdi ( Yalman) Bey, Ahmet Nazif (Özalp) Bey, Hasan Fehmi (Çoldurzade) Bey, Mehmet Şükrü (Fırat) Bey, Süleyman (Boşank) Bey and Emin (Geveci) Bey have represented Samsun in the first term of Turkish Grand National Assembly. The First Assembly initially has continued working hormoniously, but in the following years, it couldn't function because of arguments about the Sultanate, Caliphate and Lausanne Conference. In 1923, Natioanl struggle was won, The Sultanate was removed and the New Turkish State was founded. After getting of Independence, The First Assembly, which believed the country must be rebuilt and aiming running the new studies by a more dynamic team, ended it's duty by taking a decision for the selection in April of 1923. After this decision, The selection process started and selections were realised in two phased. After selections in June and July, Cavit Pasha, Süleyman Necmi (Selmen) Bey and Talat Avni ( Özüdoğru) Bey represented Samsun.