Kültürel sürekliliğin mizah mecmuaları üzerinden incelenmesi: Meddah ve Gülünçlü Sahne-i Meddah mecmuaları örneği

Abstract

Bu tez çalışması, kültürel süreklilik, mizah ve yazılı bellekte meddahlık geleneği temaları üzerine kuruludur. Mizahın, güldürme dışındaki önemli işlevlerinden biri olan kültürel sürekliliği sağlama işlevi, meddahlığı temele alan mizah yayınları üzerinden incelenmiştir. Mizah mecmuaları, sözlü döneme ait halk kültürü unsurlarını sayfalarına konu etmiş, bu yolla geleneklerin devamlılığında rol almıştır. 1875 yılında neşredilmeye başlanan Meddah ve 1910 yılında neşredilmeye başlanan Gülünçlü Sahne-i Meddah mecmuaları kültürel sürekliliğin en net şekilde izlendiği mizah mecmualarındandır. Sahne gösterisi ve sözlü kültürün birleşimi olan meddahlık geleneği, bir sahnede bulunan tek kişinin anlatımına dayalıdır. Gelenek etrafında şekillenmiş olan kurgu hikâyelerde mizah ve ironi iç içe geçmiş ve bu hikâyeler toplum sorunlarına ayna tutan bir görev üstlenmiştir. Günümüzdeki mizah temalı tek kişilik sahne gösterileri meddahlık geleneğinin devamı kabul edilmekte, bununla ilgili çalışmalar yapılmaktadır. Fakat bunun yanında gelenek, yazılı kültür mecralarında da varlığını sürdürmüştür. Sözü geçen mecmuaların gerek mizah tekniğinde gerekse içeriğinde meddahlık geleneğinden esinlenilmiştir. Dolayısıyla Meddah ve Gülünçlü Sahne-i Meddah mecmualarında, meddahlık geleneği üzerinden kültürel süreklilik sağlandığı görülür. Bu durum mecmuaların isimlerinin yanı sıra içeriklerinde de kendini göstermektedir. Osmanlı Dönemi mizah mecmuaları halk muhayyilesinin aksettiği; hem halk kültürünü sürdüren hem de bu kültürün bir parçası olan önemli yayınlardır. Dolayısıyla bu iki mecmuanın incelenmesi kültürel sürekliliğe bir örnek oluşturmanın yanında mizah mecmualarına halk bilimsel bir dikkatle yaklaşılması hususunda da alan için önem arz etmektedir. Çalışma kuramsal çerçevede, meddahlık geleneğinde gülüncü oluşturan mizah tekniğinin, ilk dönem mizah mecmualarında sürekliliğini devam ettirdiği alanlara odaklanılmıştır. Mecmualardaki muhavere bölümleri ve karikatürler incelenerek dil ve üslup, işlenen konular ve mizah alanları gibi başlıklar etrafında meddahlık geleneğini yansıtan unsurlar analiz edilmiştir. Analiz sonucunda hedef kitlesi halk olan basın-yayın organlarının, halkın üretimlerini referans alarak varlıklarını sürdürdüğü sonucuna ulaşılmıştır.

This thesis is based on the themes of cultural continuity, humor and the tradition of meddah in written memory. The function of ensuring cultural continuity, which is one of the important functions of humor other than making you laugh, has been examined through humor publications based on the storytelling. Meddah, which began to be published in 1875, and the Gülünçlü Sahne-i Meddah, which began to be published in 1910, are among the humor collections in which cultural continuity is clearly observed. The tradition of meddah, which is a combination of stage show and oral culture, is based on the narration of one person on a stage. Humor and irony are intertwined in the fictional stories shaped around tradition and these stories have undertaken a role that mirrors the problems of society. Today's humor-themed single-person stage shows are accepted as the continuation of the meddah tradition, and studies are carried out on this. But besides this, the tradition continued its existence in written culture media. Both the humor technique and the content of the aforementioned magazines are inspired by the tradition of meddah. Therefore, it is seen that cultural continuity is achieved through the tradition of meddah in Meddah and Gülünçlü Sahne-i Meddah magazines. This situation manifests itself in the titles of the magazines as well as their contents. Humor magazines of the Ottoman period are important publications reflected by the imagination of the people, both maintaining the folk culture and being a part of this culture. Therefore, the examination of these two journals is important for the field in terms of approaching humor journals with a scientific attention to the public, as well as setting an example for cultural continuity. In the theoretical framework, the study focuses on how the humor technique, which constitutes the element of comedy in the meddah tradition, carried on its contunity in early humor magazines. In this context, an analysis was made on humor theories, especially superiority, relaxation, and disharmony, and the areas of humor that are sustained. As a result of the study, the role of humor in the transfer of cultural memory has been proven through the tradition of meddah. It was concluded that the media organs, whose target audience is the people, continue their existence by taking the people's production as a reference.