Değişik lipidler ile beslenmenin beyin lipid bileşimine etkisi

Abstract

ÖZET Genel olarak potansiyel bir enerji kaynağı olarak kabul edilen lipidler, beyin dokusunda daha çok yapısal ve fonksiyonel bir görev üstlenirler. Normal büyüme ve gelişmede önemli fonksiyonları olan lipidlerin sağlıkta ve hastalıkta üstlendiği roller günümüzde halen araştırılan önemli bir konudur. Diyetsel faktörlerin kalp, karaciğer ve testis gibi dokuların yanısıra, beyin dokusu lipid bileşimleri üzerine etkisi bir çok bilim adamı tarafından araştırılmış bir konudur. Diğer vücud organlarına kıyasla beyin dokusu, diyetsel faktörlerin etkilerine çok daha dirençlidir, özellikle erken gelişim döneminde, belirli diyetsel yağlan almakla beyin dokusu yağ asidi içeriklerinde bazı değişiklikler olabileceği daha önce yapılan çalışmalarda gösterilmiştir. Kullanılan diyetin yanısıra bunun ne kadar süre uygulanması gerektiği henüz tam olarak bilinmemektedir. Diyetsel faktörlerin beyin dokusuna etkisini araştıran çalışmalar daha çok, mısırözü yağı - ayçiçek yağı, sığır kuyruk yağı - mısırözü yağı yada soya yağı - ayçiçek yağı gibi esansiyel yağ asidi içerikleri farklı olan ve bunun yanısıra doymuş - doymamışlık oranları değişen yağ kombinasyonlarının etkileri üzerinedir. Bizim çalışmamızda ise toplam 23 tane erkek rat yavrusu, standart yemlerine yemin ağırlığının % 20'si olacak şekilde tereyağı, yemeklik margarin, zeytinyağı ve palm yağı ilave edilerek 2 ay süresince beslenmişlerdir. Bu sürenin sonunda ratların beyin dokularında total yağ asidi yüzdeleri, total fosfolipid, total kolesterol, ester kolesterol ve serbest kolesterol analizleri yapılmıştır. Beyin dokusu yağ asidi analizleri gaz-kromatografi cihazında gerçekleştirilmiştir. Fosfolipid fraksiyonları, ince tabaka kromatografı tekniği ile ayrımlanmış, çıkan bantlar dansitometrik olarak kantite edilmiştir. Beyin dokusunda serbest ve ester kolesterolün varlığı yine ince tabaka kromatografı yöntemi ile kalitatif olarak gösterilmiştir, ince tabaka kromatografi analizleri hazır ticari plakların yanısıra, kendi laboratuarımızda hazırladığımız plaklar üzerinde karşılaştırılmalı olarak yapılmıştır. Fosfolipid ve kolesterol analizleri için ise enzimatik kolorimetrik yöntemler kullanılmıştır. Sonuç olarak 2 ay süre ile yağ asidi profilleri farklı diyetler ile beslenme beyin lipid bileşiminde bazı değişiklere neden olmaktadır. Fosfolipidlerin çalışılmasında beyin dokusu fosfatidilkolin ( PC ) değerleri, palm yağı ile beslenen ratlarda diğer ratlara kıyasla istatiktiksel olarak anlamlı olacak şekilde yüksek bulunmuştur ( p<0.05 ). Istatiktiksel olarak anlamlı olmasa da tereyağı ile beslenen ratlarda beyin fosfatidilinositol miktarları diğer gruplara oranla oldukça yüksektir. Zeytinyağı ile beslenen ratlarda ise beyin ( 18:2, omega-6 ) linoleik asid yüzdeleri, diğer grupların değerlerinden yaklaşık iki kat yüksek olarak bulunmuştur. Yine zeytinyağı ile beslenen grupta beyin ester kolesterol miktarları da diğer gruplara oranla çok daha düşük seviyededir. Palm yağı ile beslenen rat yavrularının, beyin ( 22:6, omega-3 ) dokosahekzaenoik asid değerleri ise oldukça düşüktür. Bütün gruplarda ise beyin (20:4 ) araşidonik asid miktarları bibirine yakındır. Bu sonuç bu yağ asidinin oldukça sıkı bir metabolik kontrol altında olduğunu düşündürmektedir. 86Zeytinyağı ile beslenen ratlarda beyin ester kolesterol miktarının düşük olması.hayvani yağlarla beslenen toplumlarda multiple skleroz gibi demiyelinizasyonla seyreden hastalıkların insidansının yüksek olması durumu ile uyum göstermektedir. Ayrıca ateroskleroza bağlı damar hastalıklarında zeytinyağının kabul edilen faydalı etkisini de desteklemektedir. Linolenik asid (18:3, omega-3 ) 'den fakir olan palm yağı ile beslenen grupta beyin dokusu membranlarında önemli rolleri olan ( 22:6, omega-3 ) dokozahekzaenoik asid miktarlarının düşük bulunması ilgi çekici bir sonuçtur. Tüketilen diyette zeytinyağının oranının artırılmasının, beyin dokusunun yapısal ve fonksiyonel düzenlenmesinde, çalışmamızdaki diğer yağlara kıyasla daha yararlı olabileceğini düşünülmektedir. Fakat örnek sayımızın az olması nedeniyle bu çalışmanın tüketilen diyetin yağ asidi kompozisyonlarını daha belirginleştirerek daha geniş bir rat grubunda tekrarlanması, daha anlamlı sonuçlar alınmasını sağlayabilir. Anahtar sözcükler : Beyin lipid metabolizması, diyet, linoleik asid, linolenik asid dokosahekzaenoik asid 87