Epilepsi tanılı çocuklarda davranışsal-bilişsel özellikler ve aile tutumları

Abstract

ÖZET Epilepsi, gerek kronik gerekse santral sinir sistemini ilgilendiren bir hastalık olması nedeniyle, epileptik çocuklarda genel popülasyona ve diğer kronik hastalıkları olan çocuklara göre daha fazla bilişsel ve davranışsal problemler görülür (19). Ancak epilepsili çocuklarda davranış problemlerinin ne zaman başladığı bilinmemekte, genellikle epilepsi tanısı koyulduktan sonra olduğu düşünülmektedir. Ancak uzun süredir epilepsi tanısıyla izlenen çocuklarda davranış problemlerinin olası nedenlerini, kronik bir hastalığa sahip olmalarının etkisinden ayırt etmek oldukça güçtür. Epilepside ruhsal ve bilişsel problemlerin diğer kronik hastalıklara göre daha fazla olduğunu gösteren pek çok araştırma olmasına karşın, yeni tanı alan epileptik çocuklarda davranış problemlerini inceleyen az sayıda çalışma bulunmaktadır. Son yayınlarda yeni tanı alan epileptik çocuklardan epilepsi tanısı konulmadan önce aileleri tarafından fark edilemeyen nöbetleri olanlarda davranış problemlerinin daha fazla olduğu bildirilmektedir(112). Ruhsal ve bilişsel problemlerde pek çok etken rol oynamaktadır. Bu çalışma, hem yeni tanı alan, hem de 1 yıldan daha eski tandı epileptik hastalardaki psikososyal ve bilişsel problemleri, nöbetle (başlama yaşı, sıklığı, süresi, tipi), ilaçlarla (ilacın türü, politerapi alıp almadığı), hastanın cinsiyeti, ailenin sosyodemografik özellikleri ve aile tutumu gibi değişkenlerle ilişkili olarak incelemek, bu çocukların izleminde dikkat edilmesi gereken noktaları saptamak amacıyla planlanmıştır. Çalışmaya, DEÜTF Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD Çocuk Nörolojisi Kliniği'ne Nisan 2000-Ocak 2001 tarihleri arasında başvuran, epilepsi tanısı konulmuş ve 6-12 yaş aralığında, IQ değeri 80'in üstünde, epilepsi dışında ek bir kronik hastalığı veya başka bir nörolojik bozukluğu olmayan, çalışmaya katılmayı kabul eden, en fazla 1 aydır epilepsi tanısı ile izlenen 20 yeni tanılı epileptik ve 1 yıldan uzun süredir epilepsi tanısıyla izlenen 33 eski tanılı epileptik hasta olmak üzere, toplam 53 çocuk katılmıştır. Kontrol grubu olarak, D.E.Ü.T.F. Hastanesi Genel Çocuk Polikliniği'ne herhangi bir nedenle başvuran benzer sosyodemografik özelliklerde 49 çocuk alınmıştır. 93Çalışmaya alınan tüm olgulara yarı yapılandırılmış psikiyatrik görüşme ve ruhsal durum değerlendirilmesi yapılmış, aileden alınan bilgiler doğrultusunda sosyodemografık, gelişimsel, davranışsal ve hastalık öyküsünü içeren araştırmacı tarafından oluşturulan anket formu doldurulmuş, ebeveynlere; anne-babanın çocuk yetiştirme tutumunu gösteren Aile Hayatı ve Çocuk Yetiştirme Tutum ölçeği (PARI), çocukların yeterlilik alanları ve sorun davranışlarını gösteren 4-18 yaş Çocuk ve Ergen İçin Davranış Değerlendirme ölçeği (CBCL) verilmiş, ayrıca olgulara; bilişsel işlevlerini değerlendirmek amacıyla, Görsel İşitsel Sayı Dizileri Testi (GİSD) ve Benton Görsel Bellek Testi uygulanmıştır. Yeni tanı alan olgularda daha belirgin olmak üzere her iki epileptik grupta aile hayatı ve çocuk yetiştirme tutum ölçeğinin, aşırı kontrolcü annelik boyutu (PARl-1. Faktör), kontrol grubuna göre anlamlı derece yüksek bulunmuştur. Davranış Değerlendirme ölçeği (CBCL) 'de somatik, sosyal, düşünce ve dikkat sorunları, anksiyete-depresyon, suça yönelik ve saldırgan davranış, içe yönelim, dışa yönelim, toplam sorun davranış skorları, gerek eski tanı alan gerekse yeni tanı alan epileptik çocuklarda anlamlı derece yüksek çıkmıştır. Ayrıca davranış problemlerinin oluşumunda nöbet tipi (KP, KPSJ), nöbet sıklığı, nöbetlerin başlangıç yaşı ve AEİ tedavisinin (politerapi) rol oynadığı görülmüştür. Ancak hastanın cinsiyeti ve ailenin sosyodemografik özellikleriyle bir ilişki saptanmamıştır. Eski tanı alan epileptik hastalarda bilişsel işlevlerde anlamlı düzeyde bozulma bulunmasına karşın, yeni tanı hastalarda ise bulunmamıştır. GİSD testinde, tüm alt ve bileşik test puan ortalamaları eski tanı alan epileptik hastalarda anlamlı derece düşük bulunmuştur. Ayrıca Benton Görsel Bellek Testi'nde de eski tanı alan epileptik hastalarda, atlama-ekleme hatası ve toplam hata puanının anlamlı düzeyde yüksek olduğu saptanmıştır. Bilişsel işlevlerin bozulmasında, nöbet (başlama yaşı, sıklığı, süresi, tipi) ve ilaçlar (ilacın türü, politerapi alıp almadığı) gibi etkenlerin rol oynadığı bulunmuştur. 94