Dış ticaret hadlerinin belirleyicileri: Türkiye (1998 - 2019)

Abstract

Bu çalışmada dış ticaret hadleri ile literatür göz önüne alınarak tespit edilen belirleyicileri (brent petrol fiyatları, GSYH, reel efektif döviz kuru, dış ticaret açığı, ara mallar ithalatının toplam ithalat içerisindeki payı, sanayi malları ihracatının toplam ihracat içerisindeki payı değişkenleri) arasındaki ilişkiler ekonometrik yöntemlerle incelenmiştir. Öncelikle dış ticaret hadleri hem teorik olarak hem de gelişmekte olan ülkeler açısından ele alınmış ve dış ticaret hadlerinin belirleyicilerinin Türkiye ekonomisindeki seyri hakkında bilgiler verilmiştir. Daha sonra 1998 – 2019 yıllarını kapsayan dönemde üç aylık veriler kullanılarak dış ticaret hadleri ile belirleyicileri arasındaki ilişki incelenmiştir. Değişkenler arasında uzun dönemli ilişkinin varlığını ortaya koyabilmek için Johansen Eş-bütünleşme testi yapılmış ve bütün değişkenler arasında eşbütünleşme ilişkisi tespit edilmiştir. Bu eşbütünleşme ilişkisinden hareketle eştümleştirici katsayılar (uzun dönem esneklikleri) hesaplanmıştır. Buna göre, uzun dönemde petrol fiyatları, reel efektif döviz kuru, dış ticaret açığı ve ara mallar ithalatının toplam ithalat içerisindeki payı net dış ticaret hadlerini negatif olarak etkilemektedir. Granger nedensellik testi sonuçlarına göre de ele alınan tüm değişkenler ile net dış ticaret hadleri arasında tek yönlü nedensellik belirlenmiştir. Net dış ticaret hadleri değişkeni ise reel efektif döviz kuru ve gayri safi yurtiçi hasıla değişkenlerinin nedenidir.

In this study, the relations between Terms of Trade and its determinants (brent petrol prices, GDP, real effective exchange rate, foreign trade deficit, the ration of intermediate goods import in total import, the ration and variants of industrial goods export in total export) determined by taking literature into account have been examined by using econometric methods. First of all, Terms of Trade has been dealed both theoretically and in terms of developing countries and given information about the progress of the determinants of Terms of Trade in Turkish economy. After that, in the period of 1998 – 2019, the relationship between Terms of Trade and its determinants has been examined by using quarter data. In order to reveal the presence of a long-term relationship between the variants, Johansen Cointegration test has been practised and thus cointegration relationship has been identified among all the variances. And with reference to this cointegration relationship, cointegrating coefficients (long-term elasticities) have been calculated. In the long term, petrol prices, real effective exchange rate, foreign trade deficit and the ration of intermediate goods import in total import affect Terms of Trade net negatively. According to the results of Granger causality test, all the variants considered are the granger cause of Terms of Trade. Terms of Trade variant is the Granger causative of real effective exchange rate and Gross domestic product variants.