Elit atletlerde kişilik özellikleri ve kaygı durumlarının araştırılması

Abstract

35 ÖZET Sportif performans ile kişilik özellikleri arasındaki ilişki spor psikolojisinin araştırdığı, en yoğun çalışmaların yapıldığı alan olmuştur. Kişilik, farklı tanımlan yapılsa da `insansal özelliklerin bütünü` anlamına gelmektedir. Farklı spor branştan ile uğraşan sporcuların branşa özgü fizyolojik ve fiziksel özelliklere sahip olmalarının yanında psikolojik özelliklerinin de performansı etkilediği yapılan araştırmalardan görülmektedir. Bu çalışmanın I. Bölümünde araştırmanın kuramsal çerçevesi (kişilik, kaygı ve performans kavramlarının tanımı), Ü.Bölümde ise araştırmanın yöntemi ve bulgularına yer verilmiştir. Araştırmanın amacı şampiyon atletlerin kişilik özellikleri ve kaygı durumlarını araştırmaktadır. Çalışmanın ikinci amacı da farklı koşullarda yanşan sporcular (koşucular, atlayıcılar, atıcılar) arasında kişilik özellikleri ile kaygı durumlarında farklılık bulunup bulunmadığım belirlemeğe çalışmaktadır. Araştırmaya, yaşlan 17-40 arasında değişen 40 erkek sporcu, 16 bayan sporcu katılmıştır. Araştırmada `Eysenck Kişilik ölçeği`, `Spilberger Durumluk-Sürekli Kaygı Envanteri` ve sosyo-demografik değişkenleri elde etmeye yönelik bilgi formu kullanılmıştır. Deneklerin bu testlerden elde etmiş olduklan puanlar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılığın bulunup bulunmadığı araştırılmıştır. Bu nedenle anlamlılığı test etmeye yönelik analiz yöntemleri kullanılmıştır. Deneklerin %53.4'ünü 20-25 yaş, %19.6'sını 26-29 yaş, %21.5'ini 17-19 yaş grubu oluşturmaktadır. Meslek durumlarına göre ise %64.3'ünü öğrenci grubu oluşturmak tadır. Yaş ve meslek durumlarına bakıldığında sportif performans açısından 20-25 yaşm ve bu kesimdeki öğrenci grubunun ne kadar önemli olduğu görülmektedir. Deneklerin branşlara göre dağılımında %50'sini koşucular, %17.8'ini atlayıccılar, %23.3' ünü atıcılar oluşturmaktadır. 5-7 yıllık antrenmana sahip atletler örneklem grubunun %53.3' ünü oluşturmaktadır. 5-7 yıllık antrenman sonucunda daha çok sporcu sportif performans açısından antrenman yaşı 5'in altında ve antrenman yaşı 7'nin üstünde olanlardan daha verimli olduklan tesbit edilmiştir. Eysenck Kişilik ölçeği psikotiklik boyutunda deneklerin almış olduklan puanların ortalaması 8.16 olarak tesbit edilmiştir. Deneklerin %14.28'lik kısmı ortalamanın üzerinde puan aldıklarından, bu grubun diğerlerine göre daha psikotiklik eğiliminde olduklan söylenebilir. Dışa-içe dönüklük boyutunun araştırılmasında puan ortalamasının (18.22) üzerinde puan alan %12.5 grubun içedönük özellikler %16Tık grubun ise dışa dönük özellikler taşıdıktan söylenebilir.36 Nevrotiklik boyutu grup ortalamasının (18.79-8.21) olarak tesbit edilmiştir. Grup ortalamasının üzerinde puan alan deneklerin %7.14 kısmının diğer deneklere göre nevrotik özellikler taşıdıkları ortalamanın altında puan alan atletlerin %7.14'ünün ise diğer atletlere göre daha dengeli bir yapıya sahip oldukları söylenebilir. Yalan boyutunda 16 atletin almış oldukları puan, kriterin (X =20.12) üzerinde olduğundan ölçeklerin geçersiz kabul edilmesine yol açmıştır. Durumluk kaygı envanterinin sonuçlarına göre atletlerde %1 2.6lık bir grubun yüksek derecede, %71,6'lık grubun orta derecede, %16.2'lik grubun düşük derecede durumluk kaygıyı yaşadıkları gözlenmiştir. Bayan atletler ile erkek atletler arasmda `durumluk kaygı` açısmdan anlamlı bir fark bulunamamıştır (F=.1667, Sd=l, P>0.005). Atletlerin yaş gruplarına göre durumluk ve süreklilik kaygı seviyelerinde anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. En yüksek seviiyede durumluk ve süreklilik kaygı 27-30 yaş grubunda bulunmuştur. Bu sonuç literatür bilgisini desteklemektedir. Adetlerin branşlarına göre durumluk ve süreklilik kaygı seviyesi değişmektedir. Branş ile durumluk kaygı seviyesi arasmda anlamlılığa yakın bir ilişki bulunmuştur (F=1.856; P<.09). Branş ile süreklilik kaygı seviyesi arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur (F=2.39I; P<.03). Süreklilik kaygı envanterinin sonuçlarına göre atletlerin °'ol2.6'sın da yüksek derecede. %73.3'ün de orta derecede, %14.3'ün de ise düşük derecede süreklilik kaygının var olduğu söylenebilir. Bayan atletler 3e erkek atletler arasında `süreklilik kaygı` açısından anlamlı bir farklılık gözlenmemiştir. Süreklilik ve durumluluk kaygı arasmda.01 düzeyinde (&=.7376) anlamlı bir pozitif korelasyon bulunmuştur. Durumluk-Süreklilik kaygı envanteri ile kişilik özettiklerinin psikotiklik, dışa-içedönüklük, nevrotiklik boyutuna bakılmıştır. Süreklilik kaygı 'de dışa- içedönüklük boyutu arasmda 0. 1 düzeyinde (&=.3926) anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Sürekli kaygı ile nevrotiklik boyutu arasmda 0.1 düzeyinde (&= -.7376) negatif bir ilişki bulunmuştur. Nevrotiklik boyutu ile dışa içedönüklük boyutu arasmda 0.5 düzeyinde (&= -.3082) negatif bir korelasyon tesbit edilmiştir. Kısaca, atletlerin yalnızca ne içe-dışadönük ne dışadönük ne psikotiklikne de nevrotik özellikler gösterdiği söylenebilir. Bu araştırmada her boyutun belli bir derecede bulunduğu görülmüştür. Kişilik özelliklerinin her boyutu insanlarda belli derecede olarak bulunmaktadır. Önemli olan hangi boyutun diğer boyutlardan daha fazla derecede bulunduğudur. Bu araştırma sonuçlarından da görülmektedir.

37 SUMMARY The relation between sporting performance and personality has been an important are in which intensive research has been done in sport psychology. Although there are different definitions of personality, it means: `The sum of human characteristics`. Basides athletes working in different fields of sport having psychological and physical properties characteristic for the field, it is seen that psychological properties is divided into two sections. Firstly, definitions of personality, anxiety and performance concepts. Secondly, research method and investions. The aim of the research is to investigate personality properties and anxiety situations. Asecondory purpare is to find wheter there is a difference betwen personality properties and anxiety situations of athletes racing at different conditions (runners, jumper). 40 men and 16 women athletes at age 17-40 have been included into the research. `Eysenck Personality Questioniare`, `Spilberger State-Trait Anviety` and social demografik veriables are used in this research, it is investigated wheter there is a reosonable statistical correlation. Betwen the points taken from above questionares. Various analyzation methods are used to test this correlation. 53.4% is composed of subjects at ages 20-25, 19.6% is composed of subjects at ages 26-29, 21.5% is composed of subject at ages 17-19. Acording to their occupation 64.31 is composed of students. It is seen that students and subjects at ages 20-25 sporting performance have been seen to be more successful. According to master is degree 50% of subjects are runners, 17.8% of them are jumpers and 23.3% of them are throwers. 53.3% of subjects are composed of athletes with 5-7 years of training, it is seen that the most succesful group with in the subjects is the ones with 5-7 years of training. It is colculated the average of the points that subjects got from Eysenck Personaliyt Questionareon psikoticlic 8.16 since 14.28 % of the subjects got points above the average, it can be said that this group has more psikoticlic trend. In researching extraversion - introversion, it can be said that 12.5% of subjects that got points above the group average (12.22) have interversion properties while 16.0% of subjects that got points below the group average have extroversion properties. The nevroticlicof group average is calculated as 18.79-8.21. It can be said that 7.14% of the subjects that got points above the the group average have more nevroticlic properties than others while 7. 14% of subjects that got points below the group average have a more balanced pschology than other ethletes.38 Questionaire is accepted as involed since the points taken by 16 athletes are above the criteria (X=20. 12) on lie. According to results the state anxiety questionaire, 12.6% of athletes got the highest, 71.6% got the average and 16.2% got the lower degree of the state anxiety. There is no reasonable the state anxiety difference betwen man and women athletes (F=1667, sd=l, P>0.005). There was no significant difference between the state anxiety and trait anxiety in terms of age groups of athletes. The highest state anxiety and trait anxiety valves were found of 27-30 age groups. The result supports the literature findings. State anxiety and trait anxiety has varied acording to the branches of at athletes. A reasonable correlation has been found betwen state anxiety and branches (F=1.856; P< 0.9). a reasonable correlationhas been found between branch and trait anxiety (F= 2.391 ;P<. 03). According to the results of the trait questionaire, 12.6% of athletes got the highest, 73.3% of them got the average and 14.3 % of them got the lowest degree of trait anxiety. There is no reosinable difference abserved betwen man and women athletes in trait anxiety. A reasonoble correlation is found betwen trait anxiety and state anxiety as 0.1 (&=.7376). Personality properties, psikoticlic, extroversion - introversion and nevroticlic degree and nevroticlic degrees are tested by state-trait anxiety questionaire. A reosanable relation betwen trait anxiety and extroversion-introversion is found as 0. 1 (&=.3926). A negative relation betwen trait anxiety and nevroticlic degree is found as 0.1 (&=.7376). A negative correlation is abserved betwen nevroticlic degree and extro-introversion as 0.5 (& =.3082). In short, it can be said that athletes neither show only introversion nor extroversion, nevroticlic properties. The important thing is which property has a higher degree than the other proporties, and it can be seen in the results of this research.